77. rocznica powstania Polskiego Pa艅stwa Podziemnego

Wczorajszego dnia obchodzili艣my 77. rocznic臋 powstania Polskiego Pa艅stwa Podziemnego. Tego dnia przedstawiciele Fundacji KEDYW uczcili pami臋膰 Bohater贸w rozwadowskiego Kedywu AK oraz stalowowolskich 偶o艂nierzy podziemia modl膮c si臋 na Jasnej G贸rze w Cz臋stochowie.

漏Fundacja KEDYW

Modlitwa na Jasnej G贸rze podczas Apelu Jasnog贸rskiego 27 wrze艣nia 2016 r.


Polskie Pa艅stwo Podziemne, dzia艂aj膮c w latach 1939 -1945 na terenach okupowanych przez Niemc贸w i Zwi膮zek Sowiecki, by艂o fenomenem w ogarni臋tej wojn膮 Europie. Jego pocz膮tkiem by艂o utworzenie 27 wrze艣nia 1939 r. S艂u偶by Zwyci臋stwu Polski, przekszta艂conej w Zwi膮zek Walki Zbrojnej, a nast臋pnie w AK.

Polskie Pa艅stwo Podziemne kierowane by艂o przez w艂adze RP na uchod藕stwie: prezydenta, rz膮d i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa.聽 Podziemnym parlamentem, reprezentuj膮cym najwi臋ksze stronnictwa polityczne: Stronnictwo Ludowe, Polsk膮 Parti臋 Socjalistyczn膮, Stronnictwo Narodowe oraz Stronnictwo Pracy, by艂 w latach 1940-1943 Polityczny Komitet Porozumiewawczy, od 1943 do 1944 r. Krajowa Rada Polityczna, a od 1944 r. do ko艅ca wojny 鈥 Rada Jedno艣ci Narodowej.

Delegat Rz膮du na Kraj, od maja 1944 r. w randze wicepremiera, kierowa艂 zakonspirowanym aparatem administracji cywilnej 鈥 Delegatur膮 Rz膮du na szczeblu centralnym, w wojew贸dztwach i powiatach. Delegatura sk艂ada艂a si臋 z 18 departament贸w, m.in. Spraw Wewn臋trznych, Informacji i Prasy, Pracy i Opieki Spo艂ecznej oraz O艣wiaty i Kultury.

Wymiarem sprawiedliwo艣ci zajmowa艂o si臋 Kierownictwo Walki Cywilnej (oddzielny organ Delegatury) wraz z Cywilnymi S膮dami Specjalnymi i Pa艅stwowym Korpusem Bezpiecze艅stwa (podziemna policja). S膮dzono za kolaboracj臋 z okupantem i wymierzano kary, od bojkotu, ch艂osty, kontrybucji a偶 po wyroki 艣mierci. Wydawano tak偶e wyroki za przest臋pstwa pospolite.

KWC organizowa艂o powszechny op贸r spo艂ecze艅stwa i pomaga艂o Polakom przetrwa膰 lata okupacji. Dzia艂aj膮c pod przewodnictwem Stefana Korbo艅skiego, opublikowa艂o 鈥濪ziesi臋膰 Przykaza艅 Walki Cywilnej鈥, kt贸re g艂osi艂y, 偶e podstawowym nakazem i obowi膮zkiem ka偶dego obywatela polskiego jest poszanowanie prawowitych w艂adz polskich na emigracji, pos艂uch wobec zarz膮dze艅 czynnik贸w miarodajnych w kraju, a w stosunku do okupanta bojkot jego zarz膮dze艅 i wezwa艅 oraz absolutne zerwanie z nim stosunk贸w handlowych, kulturalnych i towarzyskich.

Przy Delegaturze Rz膮du na Kraj dzia艂a艂a Rada Pomocy 呕ydom 鈥炁籩gota鈥 鈥 jedyna w okupowanej przez Niemc贸w Europie instytucja pa艅stwowa ratuj膮ca ludno艣膰 偶ydowsk膮 od zag艂ady. KWC wyda艂o ostrze偶enie, 偶e szanta偶 wobec 呕yd贸w i ich denuncjowanie b臋d膮 karane z ca艂膮 surowo艣ci膮.

Jednym z najwi臋kszych osi膮gni臋膰 Polskiego Pa艅stwa Podziemnego by艂o zorganizowanie tajnego nauczania. Na przyk艂ad w roku szkolnym 1943/1944 na terenie Generalnego Gubernatorstwa tajnym nauczaniem na poziomie szko艂y 艣redniej obj臋tych by艂o 83,8 tys. uczni贸w. Najwi臋kszym o艣rodkiem tajnego nauczania akademickiego by艂a Warszawa, gdzie na kompletach kszta艂ci艂o si臋 4,5 tys. student贸w. Tajne nauczanie akademickie odbywa艂o si臋 te偶 m.in. w Krakowie, Wilnie, Lwowie, Cz臋stochowie i Kielcach. Dyplomy tajnych studi贸w uzyska艂o 6,5 tys. os贸b.

W podziemnych drukarniach wydawano pras臋 informacyjno-polityczn膮, publicystyk臋, dzie艂a literackie oraz podr臋czniki. Organizowano tak偶e konspiracyjne koncerty, przedstawienia teatralne, wieczory autorskie i wyk艂ady naukowe.

W dzia艂alno艣ci opieku艅czej (stypendia, zapomogi, organizowanie posi艂k贸w dla potrzebuj膮cych, zw艂aszcza dzieci i m艂odzie偶y) cz臋艣ciowo korzystano z pomocy jawnie dzia艂aj膮cych organizacji, takich jak Czerwony Krzy偶 i Rada G艂贸wna Opieku艅cza.

W ramach struktur Podziemnego Pa艅stwa podejmowano dzia艂ania wybiegaj膮ce poza czas wojny, prowadz膮c m.in. studia dotycz膮ce rozwoju i rozbudowy Polski po odzyskaniu niepodleg艂o艣ci.

Polskie Pa艅stwo Podziemne mia艂o w艂asne si艂y zbrojne. Na czele utworzonej 27 wrze艣nia 1939 r. S艂u偶by Zwyci臋stwu Polski stan膮艂 gen. Micha艂 Karaszewicz-Tokarzewski. SZP zosta艂a przekszta艂cona najpierw w 1940 r. w Zwi膮zek Walki Zbrojnej, a nast臋pnie rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 r. w Armi臋 Krajow膮, w sk艂ad kt贸rej wesz艂o ok. 200 organizacji wojskowych, zar贸wno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej.

Kadra AK rekrutowa艂a si臋 z przedwojennych oficer贸w i podoficer贸w Wojska Polskiego, absolwent贸w tajnych Zast臋pczych Kurs贸w Szko艂y Podchor膮偶ych Rezerwy i Zast臋pczych Kurs贸w Podoficer贸w Piechoty, a tak偶e z tzw. cichociemnych, czyli 偶o艂nierzy polskich szkolonych w Wielkiej Brytanii do zada艅 specjalnych (dywersji, sabota偶u, wywiadu, 艂膮czno艣ci, prowadzenia dzia艂a艅 partyzanckich) i przerzucanych drog膮 lotnicz膮 do okupowanej Polski.

Do walki bie偶膮cej powo艂ano w 1940 r. Zwi膮zek Odwetu, a poza granicami Rzeczypospolitej, na zapleczu frontu wschodniego, utworzono w 1941 r. organizacj臋 dywersyjn膮 Wachlarz. W ko艅cu 1942 r. z po艂膮czenia tych formacji powsta艂o Kierownictwo Dywersji 鈥 Kedyw.

Podziemny przemys艂 zbrojeniowy produkowa艂 materia艂y wybuchowe, pistolety maszynowe, granaty, miny, butelki samozapalaj膮ce oraz tysi膮ce sztuk amunicji. AK w bro艅 i materia艂y konieczne do prowadzenia dzia艂a艅 bojowych by艂a r贸wnie偶 zaopatrywana dzi臋ki zrzutom lotniczym dokonywanym przez zachodnich sojusznik贸w.

W powi膮zaniu z AK dzia艂a艂a podziemna organizacja Zwi膮zku Harcerstwa Polskiego 鈥 Szare Szeregi, kt贸rej starsi cz艂onkowie, przeszkoleni wojskowo, zasilali oddzia艂y dywersyjne Kedywu.

AK realizowa艂a swe cele poprzez prowadzenie walki bie偶膮cej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bie偶膮ca prowadzona by艂a g艂贸wnie przez akcje ma艂ego sabota偶u, akcje sabota偶owo-dywersyjne, bojowe, a tak偶e bitwy partyzanckie z si艂ami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Specjalne miejsce w dzia艂alno艣ci bojowej AK zajmowa艂y akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajc贸w i prowokator贸w.

Kulminacj膮 wysi艂ku zbrojnego AK by艂o Powstanie Warszawskie stanowi膮ce kluczowy element akcji 鈥濨urza鈥.

19 stycznia 1945 r., wobec b艂yskawicznych post臋p贸w wielkiej ofensywy wojsk sowieckich, dow贸dca Armii Krajowej gen. Leopold Okulicki 鈥濶ied藕wiadek鈥 wyda艂 rozkaz o rozwi膮zaniu AK.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski przyw贸dcy Polskiego Pa艅stwa Podziemnego zostali aresztowani przez NKWD. 21 czerwca 1945 r. Kolegium Wojskowe S膮du Najwy偶szego ZSRS w Moskwie skaza艂o ich 鈥 jak g艂osi艂o uzasadnienie 鈥 za 鈥瀌zia艂ania przeciwko Armii Czerwonej i Zwi膮zkowi Sowieckiemu oraz wsp贸艂prac臋 z Niemcami鈥.

Trzech spo艣r贸d skazanych w procesie zmar艂o w sowieckich wi臋zieniach: ostatni dow贸dca AK gen. Leopold Okulicki, wicepremier i delegat Rz膮du na Kraj Jan Stanis艂aw Jankowski oraz Stanis艂aw Jasiukowicz, cz艂onek Rady Ministr贸w na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

1 lipca 1945 r. Rada Jedno艣ci Narodowej og艂osi艂a przes艂anie Polskiego Pa艅stwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walcz膮cej, m贸wi膮ce o Polsce wolnej, sprawiedliwej i demokratycznej.

zr贸d艂o: naszdziennik.pl, PAP