Zygmunt Kajzer ps. „Mały”
ur. 16 czerwca 1923 r. – zm. 8 lipca 1944 r.
Żołnierz Kedywu AK Obwodu Nisko – Stalowa Wola
8 lipca 1944 r. Niemcy zabili w Nisku Zygmunta Kajzera ps. „Mały” – byłego dowódcę patrolu dywersyjnego rozwadowskiego Kedywu Armii Krajowej.
Urodził się w Żyrardowie 16 czerwca 1923 roku. Syn Jana i Kazimiery. Młodszy brat Jana Kajzera ps. „Wieża” z partyzanckiego oddziału „Kmicica”. Z rodziną przybył do Stalowej Woli w 1938 roku i tu zamieszkał. Uczył się w stalowowolskim liceum.
W czasie okupacji pracował w kinie „Stal” Władysława Kubikowskiego ps. „Kula” na dzisiejszej ul. Narutowicza, w którym Niemcy urządzili podczas okupacji kino „Nur für Deutsche” (tylko dla Niemców). Od maja 1940 roku pracował w Zakładach Południowych jako statystyk.
Konspiracja
W grudniu 1940 roku zagrożony aresztowaniem porzucił pracę i przeszedł całkowicie do konspiracji. Po powołaniu Armii Krajowej został żołnierzem rozwadowskiego Kedywu Armii Krajowej obwodu „Niwa” (Nisko – Stalowa Wola). Pełnił funkcję dowódcy patrolu dywersyjnego w Kedywie. Uczestniczył w wielu akcjach bojowych i dywersyjnych. Był jednym z pięciu żołnierzy podczas napadu Gestapo na rozwadowski Kedyw 18 maja 1944 roku. Zygmunt Kajzer wraz z Stanisławem Korfelem ps. „Korski” podczas obrony Kedywu ostrzeliwali się z Gestapo na strychu i schodach rozwadowskiej „Górki”, co spowodowało wycofanie gestapowców i umożliwiło im ucieczkę przez okna kina do pobliskich Charzewic.
Członkowie rozwadowskiego Kedywu AK. Od lewej: Tadeusz Majcherski ps. „Kozak”, Jerzy Łyżwa-Łyżwański ps. „Puchacz”, Zygmunt Kajzer ps. „Maly” i Stanisław Szumielewicz ps. „Kryspin” (fot. Dionizy Garbacz).
O likwidacj rozwadowskiego Kedywu AK przez Gestapo tutaj…
Wpadka
Zygmunt Kajzer poległ 8 lipca 1944 roku w Nisku podczas próby wyrwania się z otoczonego przez Gestapo i żandarmerię domu. Gestapowcy próbowali aresztować przebywających na kwaterze naprzeciw kościoła Zygmunta Kajzera i Stanisława Kotwicę ps. „Wąsik” z Przędzela. W czasie ucieczki Kajzer został zastrzelony podczas przeskakiwania przez płot, „Wąsikowi” udało się zmylić Gestapo i zbiegł.
Ciało Zygmunta Kajzera gestapowcy zakopali na podwórku siedziby Gestapo w Nisku. Po wycofaniu się Niemców 13 sierpnia 1944 roku został ekshumowany z podwórka siedziby Gestapo i pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie. Ponownie w 1944 roku został przeniesiony do Mauzoleum w Stalowej Woli gdzie spoczywa do dziś wśród stalowowolskich żołnierzy Armii Krajowej.
13 sierpnia 1944 r. ekshumacja Zygmunta Kajzera ps. „Maly” z podwórka siedziby Gestapo w Nisku. Na zdjęciu matka Kazimiera Kajzer obok Władysław Kubikowski ps. „Kula”. (fot. Stanisław Puchalski).
Cześć Jego Pamięci!
MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Fundacja KEDYW, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, Stanisław Puchalski „Partyzanci Ojca Jana”.