20 października 1943 r. Niemcy mordują 25 zakładników w drugiej z rzędu egzekucji w Stalowej Woli

Niemieckie ogłoszenie, które zostało rozklejone po Stalowej Woli po wykonanym wyroku na Martinie Fuldnerze przez AK

W następny dzień po rozstrzelaniu 65 więźniów w Rozwadowie, Niemcy wykonali kolejną egzekucję na terenie dzisiejszej Stalowej Woli. Tym razem w odwecie za wykonanie wyroku Polskiego Państwa Podziemnego przez żołnierzy AK na niemieckim zarządcy majątku Lubomirskich Martinie Fuldnerze. 20 października 1943 r. Niemcy rozstrzelali 25 osób na polanie zwanej „Maźnicą” w Charzewicach. W dwa dni zginęło w Stalowej Woli 90 niewinnych polskich patriotów.

20 października 1943 r. tydzień po wykonaniu wyroku przez Armię Krajową na Martinie Fuldnerze i jego rodzinie za zlecenie mordu na rodzinie Horodyńskich ze Zbydniowa, Niemcy w odwecie zabili 25 Polaków na tzw. „Maźnicy” – polanie mieszczącej się za południowo-wschodnią bramą do dworu Lubomirskich (dzisiejszy Park Podworski). W grupie zamordowanych było 22 mężczyzn i 3 kobiety. Kobiety były łączniczkami placówki Armii Krajowej w Gorlicach.

---

O egzekucji w Rozwadowie tutaj…

---

O wykonaniu wyroku na Martinie Fuldnerze tutaj…

---

Oczami świadka zbrodni

Tak jak i w Rozwadowie, Niemcy chcieli zatrzeć ślady po swojej zbrodni, ale podobnie jak w Rozwadowie, świadkowie wydarzeń nie pozwolili by ślad po tej zbrodni zaginał. Jednym ze świadków rozsrzelania zakładników była Pani Michalina Hara (obecnie Tyban), oto jej relacja:

„Pamiętam też egzekucję, jaką wykonali Niemcy na 25 Polakach w zemście za śmierć Fuldnera i jego rodziny. Wraz z innymi pracownikami przebywałam w baraku przeznaczonym dla służby i stamtąd przez szpary w deskach widzieliśmy tę tragiczną akcję. Niemcy dzień wcześniej polecili miejscowym chłopom wykopać ogromny dół na 4 m długi, 3 m szeroki i 2 m głęboki. Nazajutrz przywieziono 22 mężczyzn i 3 kobiety. Przebywająca w baraku służba płakała, widząc prowadzonych na stracenie niewinnych ludzi. Podzielono ich na ośmioosobowe grupy i ustawiano tuż nad dołem, w każdą osobę wymierzony był karabin. Na rozkaz rozlegały się strzały, a potem dodatkowo dobijano ciała leżące w dole. (…) tuż przed strzałem, jeden z mężczyzn krzyknął „Niech żyje Polska!”.

Miejsce zbrodni

Po rozstrzelaniu zakładników Niemcy zwołali chłopów z Charzewic, którym polecono zasypać dół. Ciała kazali posypać wapnem, bo jak wspominali świadkowie, w górę wzbiły się białe kłęby dymu. Następnie Niemcy wyrównali teren, wycięli nawet pochyloną jabłoń, która rosła w pobliżu i była niemym świadkiem tych tragicznych zdarzeń . Miejsce udało się jednak zaznaczyć, dokonał tego ówczesny dyrektor ogrodnictwa majątku Lubomirskich Józef Woźniak wraz z miejscowym kowalem Kłopockim. Zaznaczyli oni miejsce zbrodni kamieniem i posadzili obok dwa dęby, które rosną do dziś i z daleka wskazują miejsce tej brutalnej zbrodni.

Ekshumacje

Cztery lata po niemieckich egzekucjach na Polakach w Charzewicach, 25 października 1947 r. ekshumowano ciała pomordowanych, z 25 osób 15 ekshumowanych ciała zabrały rodziny, by pochować ich w rodzinnych stronach. 10 osób, po które nie zgłosiły się rodziny złożono w zbiorowej mogile na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie, na miejscu gdzie Niemcy zakopali 65 swoich ofiar zamordowanych na rozwadowskich „Dołach”. Zbiorowa mogiła w Rozwadowie to największy grób niemieckich zbrodni na terenie Stalowej Woli, spoczywa tu 75 osób.

 

.

Cześć Ich Pamięci!

MW/Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Stanisław Zabierowksi „Rzeszowskie pod okupacją”, Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”.