Niemiecki 偶o艂nierz Wehrmachtu pilnuje bramy wjazdowej na teren Klasztoru Kapucyn贸w w Rozwadowie (fot. Dionizy Garbacz).
Do lipca 1944 r. Niemcy w Stalowej Woli i Rozwadowie zdo艂ali mocno os艂abi膰 struktury Armii Krajowej aresztuj膮c wielu 偶o艂nierzy obwodu. Os艂abione oddzia艂y AK nie by艂y w stanie podj膮膰 ostatecznej walki przeciwko wycofuj膮cemu聽si臋 niemieckiemu okupantowi. W efekcie stalowowolska AK nie podj臋艂a 偶adnych zamierzonych dzia艂a艅 w ramach og贸lnopolskiej akcji „Burza”.聽
Rozkaz z Londynu
Naczelny W贸dz Polskich Si艂 Zbrojnych w Londynie, gen. broni Kazimierz Sosnkowski, w pa藕dzierniku 1943 r. przes艂a艂 w艂adzom krajowym AK nakaz poprzedzenia wej艣cia sowieckiej Armii Czerwonej wzmo偶on膮 akcj膮 sabota偶owo-dywersyjn膮 i poleci艂 pozostanie w konspiracji.
20 listopada 1943 r. Komendant G艂贸wny Armii Krajowej, gen. Tadeusz Komorowski wyda艂 rozkaz Komendantom obwod贸w do rozpocz臋cia przygotowa艅 do og贸lnopolskiej akcji skierowanej przeciwko wycofuj膮cym si臋 wojskom niemieckim, bezpo艣rednio przed wkroczeniem sowieckiej Armii. Plan og贸lnopolskiej akcji o krypt. „Burza” zak艂ada艂 przej臋cie w艂adzy nad Polsk膮 wykorzystuj膮c si艂 sowieckiej Armii Czerwonej.
Niezrealizowane plany聽
Tu偶 po rozkazie naczelnego wodza, Komendant Obwodu Nisko – Stalowa Wola AK Kazimierz Pilat ps. „Zaremba” przyst膮pi艂 do rozplanowania dzia艂a艅 oddzia艂贸w obwodu w ramach akcji „Burza”. Jesieni膮 1943 r. ka偶da z plac贸wek obwodu „Niwa” (Nisko – Stalowa Wola) na rozkaz komendanta zacz臋艂a przygotowywa膰 si臋 do akcji. W po艂owie listopada 1943 r. Komendant „Zaremba” zwo艂a艂 zebranie dow贸dc贸w pluton贸w podporz膮dkowanych rozwadowskiej plac贸wce AK „Wilcze 艁yko”. Wynikiem zebrania by艂o opracowanie szczeg贸艂owego planu dzia艂a艅 plac贸wki „Wilcze 艁yko”, kt贸rej Komendant zamierza艂 powierzy膰 szereg zada艅 na terenie Rozwadowa i Charzewic (dzisiejszych dzielnic Stalowej Woli) w ramach akcji „Burza”.
W meldunku rozwadowskiej plac贸wki AK „Wilcze 艁yko” nr 17 z 15-20 listopada 1943 r. odnotowano nast臋puj膮cy plan dzia艂a艅:
1) „Skowron” (Ryszard 艢li偶y艅ski) obejmuje – kierownictwo powstania na plac贸wce „Wilcze 艁yko” i osobi艣cie odpowiedzialny jest przed komend膮 obwodu.
2) Opanowanie parowozowni i dworca osobowego wykonaj膮 „Lew” (Henry Paterek) i sta艂ym miejscem koncentracji ich oddzia艂贸w b臋dzie las za parowozowni膮.
3) Rozbrojenie plutonu 偶andarmerii w maj膮tku Lubomirskich wykonuj膮 „Wolski” (J贸zef Kruczkiewicz-Wachsman) i „Bosak” (Kazimierz Moskal).
4) Zabezpieczenie dr贸g na plac贸wce wykonuj膮 „Zag艂oba” (Rudolf Golik), „Lipi艅ski” (Bronis艂aw Laba) w punktach:
a) „Zag艂oba” na przeje藕dzie kolejowym Turbia – Rozwad贸w.
b) „Lipi艅ski” na przeje藕dzie kolejowym na szosie Bojan贸w – Rozwad贸w i skrzy偶owania szos Rozwad贸w – Stalowa Wola i Rozwad贸w – Bojan贸w.
5) Most na Sanie opanuje „Szarski” (NN) plutonami zza Sanu.
6) Pluton „Dzi臋cio艂a” (J贸zef Fedorowski) do specjalnej dyspozycji komendanta obwodu.
7) M.P. kom. powstania plac贸wki – teren dworca. Punkt opatrunkowy, obok dworca kolejowego (prawdopodobnie chodzi艂o o lokal Kedywu – dzisiejszego budynku powstaj膮cego Muzeum).
meldunek podpisali /-/ Rudolf Golik ps. „Zag艂oba”, Kazimierz Moskal ps. „Bosak”, Bronis艂aw Laba ps. „Lipi艅ski”
Zabezpieczenie Zak艂ad贸w Po艂udniowych聽
Zasadniczym celem w ramach akcji „Burza” na terenie Stalowej Woli by艂o zabezpieczenie Zak艂ad贸w Po艂udniowych przedwojennego Centralnego Okr臋gu Przemys艂owego (dzisiejszych teren贸w Huty Stalowa Wola) przed dewastacj膮, wywo偶eniem maszyn i urz膮dze艅, ponadto AK planowa艂a zabezpieczy膰 elektrowni臋 oraz dokona膰 likwidacji wycofuj膮cych si臋 Niemc贸w i Volksdeutsch贸w, kt贸rzy szczeg贸lnie w czasie okupacji wyrz膮dzali krzywdy polskiej spo艂eczno艣ci. Do tych zada艅 mia艂 r贸wnie偶 przyst膮pi膰 oddzia艂 specjalny obwodu Jana Or艂a „Kmicica”, niestety po czerwcowych bitwach na tzw. „Porytowym Wzg贸rzu” (niemieckiej akcji „Sturmwind I”) oddzia艂 partyzancki obwodu by艂 w rozsypce i nie m贸g艂 wykona膰 swoich zada艅.
Aresztowania i egzekucje zabi艂y potencja艂
Niemcy do lipca 1944 r. zdo艂a艂ali skrupulatnie rozpracowa膰 ni偶a艅sko-stalowowolskie struktury AK aresztuj膮c i zabijaj膮c 偶o艂nierzy praktycznie w ca艂ym obwodzie. W marcu 1944 r. zdo艂ali aresztowa膰 i zabi膰 Komendanta Obwodu Kazimierza Pilata w Stalowej Woli, a nast臋pnie w Rozwadowie w maju rozbili Kierownictwo Dywersji (Kedyw), w wyniku czego wielu akowc贸w uciek艂o szukaj膮c bezpiecznych kryj贸wek poza miastem. Chaos jaki zapanowa艂 w lipcu 1944 r. nowe dow贸dztwo komendy obwodu nie by艂o w stanie opanowa膰. Do tego przeniesienie przez kolejnego komendanta Komendy Obwodu i Kedywu do Rudnika r贸wnie偶 niczemu nie pomog艂o, jedynie spowodowa艂o wi臋kszy chaos odcinaj膮c komunikacj臋 Stalowej Woli z Komend膮.
Bez si艂 do walki
Warunki jakie zaistnia艂y ko艅cem lipca 1944 r. na kilka dni przed wej艣ciem Sowiet贸w wykluczy艂y przeprowadzenie zaplanowanej akcji w ca艂o艣ci na terenie Stalowej Woli. Szansy na podj臋cie jakichkolwiek walk z wycofuj膮cymi si臋 Niemcami by艂y marne, Niemcy wci膮偶 posiadali pot臋偶n膮 przewag臋 militarn膮 nad stalowowolsk膮 AK, kt贸ra w tym momencie ci膮gne艂a resztakami si艂. Niewielu wtedy jeszcze przypuszcza艂o, 偶e za rogiem jest ju偶 kolejny i r贸wnie brutalny wr贸g …. Armia Czerwona i sowieckie NKWD.
MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji). Dr Eugeniusz 艁azowski „Prywatna Wojna”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.
Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie spo艂ecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza dzia艂alno艣膰 opiera si臋 na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osi膮gniemy celu! WESPRZYJ NAS!聽
Konto bankowe: SANBank Nadsa艅ski Bank Sp贸艂dzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kart膮 p艂atnicz膮 przez system p艂atno艣ci PayPal