Ekshumacja Zygmunta Kajzera ps. „Maly” z podwórka Gestapo w Nisku 1944 r. Na zdjęciu matka Kazimiera Kajzer, Władysław Kubikowski, z tyłu stoi Jerzy Łyżwański ps. „Puchacz”. (fot. Stanisław Puchalski)
13 sierpnia 1944 r. został ekshumowany i przeniesiony z Niska do Rozwadowa Zygmunt Kajzer ps. „Mały”. Był dowódcą patrolu dywersyjnego rozwadowskiego Kedywu Armii Krajowej i jednym z pięciu żołnierzy Kedywu znajdujących się w tajnej bazie Kedywu na tzw. „Górce” podczas napadu Gestapo 18 maja 1944 r.
Zygmunt Kajzer ps. „Mały”
Zygmunt Kajzer urodził się w Żyrardowie 16 czerwca 1923 r. Był synem Jana i Kazimiery. W 1938 r. wraz z rodziną przybył do Stalowej Woli i rozpoczął naukę w stalowowolskim liceum. Po wybuchu wojny początkowo pracował w kinie „Stal” Władysława Kubikowskiego na dzisiejszej ul. Narutowicza, w którym Niemcy później urządzili kino „Nur für Deutsche” (tylko dla Niemców). W maju 1940 r. rozpoczął pracę jako statystyk w Zakładach Południowych (COP) przemianowanych przez niemieckiego okupanta na „Herman Göring Stahlwerke – Werk Stalowa Wola”
Konspiracja
W grudniu 1940 r. zagrożony aresztowaniem porzucił pracę i przeszedł całkowicie do konspiracji. Po powołaniu Armii Krajowej został żołnierzem Kedywu AK Obwodu Nisko – Stalowa Wola i przyjął pseudonim „Mały”. W niżańsko-stalowowolskim Kedywie, pełnił funkcję dowódcy patrolu dywersyjnego. Jako żołnierz Kedywu uczestniczył w wielu akcjach bojowych i dywersyjnych. Był jednym z pięciu żołnierzy podczas napadu Gestapo na rozwadowski Kedyw 18 maja 1944 r.
Podczas walki z Niemcami wewnątrz budynku, w którym ulokowana była tajna baza Kedywu (dziś siedziba powstającego Muzeum Kedywu), Zygmunt Kajzer wraz ze Stanisławem Korfelem „Korskim” zatrzymali ostrzałem na strychu Gestapo, co spowodowało odwrót gestapowców i umożliwiło całej grupie żołnierzy ucieczkę piętro niżej by później wyskoczyć przez okna kina. Niestety nie wszystkim udało się wydostać bezpiecznie z budynku. W kinie ugrzązł Stanisław Szumielewicz ps. „Kryspin” a przed budynkiem na stacji kolejowej poległ dowódca Kedywu Stanisław Bełżyński ps. „Kret”.
Członkowie rozwadowskiego Kedywu AK. Od lewej: Tadeusz Majcherski ps. „Kozak”, Jerzy Łyżwa-Łyżwański ps. „Puchacz” (oddz. „Kmicica”), Zygmunt Kajzer ps. „Maly” i Stanisław Szumielewicz ps. „Kryspin” (fot. Dionizy Garbacz)
O likwidacj rozwadowskiego Kedywu AK przez Gestapo >>TUTAJ
Wpadka
Zygmunt Kajzer 8 lipca 1944 r. przebywał na melinie w pobliskim Nisku kiedy to kolejny raz został nakryty przez Niemców. Podczas aresztowania przez Gestapo Zygmunt Kajzer wraz z kolegą Stanisławem Kotwicą ps. „Wąsik” podjęli próbę ucieczki, „Wasikowi” udało się zmylić Gestapo i bezpiecznie zbiegł, „Mały” tym razem nie miał takiego szczęścia, podczas przeskakiwania przez ogrodzenie domu, został trafiony przez niemiecką kulę i zmarł na miejscu. Ciało Zygmunta Kajzera gestapowcy kazali zakopać na podwórku siedziby Gestapo w Nisku, które znajdywało się w sąsiedztwie. Po wycofaniu się Niemców z Niska, 13 sierpnia 1944 r. podjęto ekshumacji jego ciała z podwórka siedziby Gestapo i przeniesiony został i pochowany początkowo na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie. Po wojnie w październiku 1947 r. został kolejny raz ekshumowany i przeniesiony do Mauzoleum na Cmentarz Komunalny w Stalowej Woli, gdzie 1 listopada 1947 r. został uroczyście pochowany wraz innymi żołnierzami AK poległymi w czasie wojny.
Cześć Jego Pamięci!
MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Stanisław Puchalski „Partyzanci Ojca Jana”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, „Mroczne Lata”.
Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie społecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS!
Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal