22 grudnia 1943 r. Niemcy rozstrzelali 10 żołnierzy Korpusu Zachodniego-Armii Krajowej w Woli Zarczyckiej | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Miejsce egzekucji w Woli Zarczyckiej (fot. Antoni Kolano)

80 lat temu Niemcy rozstrzelali 10 żołnierzy Korpusu Zachodniego Armii Krajowej w Woli Zarczyckiej na Podkarpaciu. Egzekucja w Woli Zarczyckiej była drugą z trzech egzekucji na żołnierzach KZ-AK aresztowanych początkiem grudnia 1943 roku w Stalowej Woli.

Korpus Zachodni

W styczniu 1941 roku z inicjatywy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) powołana została konspiracyjna formacja zbrojna o nazwie Korpus Zachodni. Zadaniem KZ było skupianie w swych szeregach Polaków przesiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa z ziem wcielonych do III Rzeszy i utworzenia z nich wyszkolonej kadry dywersyjnej w ramach ZWZ. Oddział KZ w Stalowej Woli (woj. podkarpackie) powołany został tego samego roku. W jego skład dowódczy weszli podporucznik rezerwy Wojska Polskiego Kazimierz Kazimierczak oraz Alojzy Holeksa, były komendant stalowowolskiej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). KZ początkowo działał jako samodzielna grupa w ramach ZWZ ale po powołaniu w 1942 roku Armii Krajowej przez Polskie Państwo Podziemne, scalony został z AK i podlegał komendzie AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola. KZ-AK w Stalowej Woli zrzeszał około 30 wysiedlonych żołnierzy przybyłych do Stalowej Woli z Poznania, Śląska i Zagłębia.

Wpadka po akcji

7 grudnia 1943 roku stalowowolski oddział KZ wraz z żołnierzami Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola wspólnie wyruszyli za Stalową Wolę w pobliskie lasy w celu odkopania zakopanej broni we wrześniu 1939 roku przez wycofujące się wojska polskie.

Po udanej akcji wydobycia broni z terenu tworzącego niemiecki poligon, żołnierze wyruszyli z powrotem do Stalowej Woli. Podczas powrotu zaczął prószyć śnieg. W chwili dotarcia do Stalowej Woli śnieg przestał padać ale po nocnej akcji zostały na śniegu łatwo zauważalne ślady. Następnego dnia z rana Niemcy natrafili na ślady i postanowili sprawdzić dokąd wiodą. Po śladach na śniegu Niemcy trafili na trop, który prowadził do baraku na Ozet gdzie mieszkał żołnierz KZ Antoni Ochędzan. Tam pod barakiem ukryta była też zdobyta w akcji broń. Niemieckie Gestapo w domu Ochędzana zdołało aresztować domownika oraz jego gościa, żołnierza KZ Franciszka Katę.

Po tej wpadce natychmiast zaczęły się aresztowania w Stahlwerke Braunchweig – Werk Stalowa Wola (okupowanych Zakładach Południowych COP) gdzie pracowali żołnierze KZ. W sumie Niemcy zdołali aresztować około 40 osób, wśród aresztowanych znaleźli się prawie wszyscy uczestnicy wyprawy z grupy KZ. Jeden z żołnierzy AK Henryk Liniewiecki ps. „Tom” podczas aresztowania w Zakładach zdecydował się zażyć cyjanek potasu gdy zorientował się, że przyszło po niego Gestapo. Liniewiecki po spożyciu trucizny za chwilę zmarł. Niemcy zakopali jego ciało na terenie Zakładów pod wieżą ciśnień. Jedynie żołnierzom Kedywu udało się uniknąć aresztowania, być może dlatego, że wówczas nie znali ich dobrze żołnierze KZ, a ewidentnie „wsypa„ zaszła w szeregach KZ po pierwszych aresztowaniach.

Czytaj więcej: Pierwsza egzekucja żołnierzy KZ-AK w Stalowej Woli

Druga egzekucja w Woli Zarczyckiej

Pierwsza egzekucja 10 żołnierzy KZ miała miejsce w Stalowej Woli koło stalowowolskiej Elektrowni 12 grudnia 1943 roku. Kolejną drugą grupę żołnierzy KZ, Niemcy rozstrzelali 22 grudnia 1943 r. w Woli Zarczyckiej koło Sarzyny. Egzekucja w Woli Zarczyckiej była odwetem za likwidację niemieckiego konfidenta Jana Millera.

22 grudnia 1943 r. w Woli Zarczyckiej zostali rozstrzelani:

Edward Galant
Edward Grzyb
Józef Gorgoń
Czesław Gallot
Kazimierz Jakubiak
Edward Łabuś
Kazimierz Fijałkowski
Zdzisław Kuzior
Stanisław Paczyński
Stefan Walasek

Pamięć

Od lat w rocznicę egzekucji żołnierzy KZ członkowie Fundacji KEDYW odwiedzają miejsce egzekucji by oddać cześć stalowowolskim żołnierzom KZ-AK. Miejsce egzekucji w Woli Zarczyckej to miejsce, na które od wielu lat przybywa również stalowowolski historyk i członek ŚZŻAK Roman Niwierski, którego dziadek stryjeczny był żołnierzem KZ i zginął w tej egzekucji. Poniżej film zarejestrowany przez nas w Woli Zarczyckiej w 2018 r. podczas 75. rocznicy egzekucji.

Cześć ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, dr Eugeniusz Łazowski „Prywatna Wojna”.