17 sierpnia 1913 r. urodził się Alojzy Holeksa – komendant stalowowolskiej NOW i KZ-AK | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Alojzy Holeksa

ur. 17 sierpnia 1913 r. – zm. 12 grudnia 1943 r.

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Komendant Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Stalowej Woli
Komendant Korpusu Zachodniego Armii Krajowej (KZ-AK) w Stalowej Woli

Alojzy Holeksa urodził się 17 sierpnia 1913 r. w Cieszynie, w dzisiejszym województwie Śląskim. Był synem Jerzego i Anny. W Cieszynie ukończył szkołę handlową. W okresie międzywojennym odbył służbę w wojsku polskim II RP zdobywając stopień kaprala-podchorążego. W latach 1933-1935 pracował w cieszyńskim Funduszu Pracy. We wrześniu 1937 r. podjął pracę w wydziale finansowo-rachunkowym w Zakładach Południowych w Katowicach. W sierpniu 1938 r. katowicka dyrekcja ZP została przeniesiona na tereny Centralnego Okręgu Przysłownego (COP) do nowo powstałych Zakładów Południowych w Stalowej Woli. Wraz z dyrekcją katowickiej ZP, do Stalowej Woli przeprowadził się Alojzy Holeksa i rozpoczął pracę w stalowowolskich ZP.

Okupacja

W wyniku niemieckiej agresji na Polskę, we wrześniu 1939 r. Zakłady Południowe zaprzestały pracę i dyrekcja ZP ewakuowała się za rzekę San. Wkrótce niemiecka okupacja dosięgneła Stalową Wolę i Zakłady Południowe, które Niemcy ponownie uruchomili dla produkcji zbrojeniowej pod szyldem „Hermann Göring Stahlwerke Stalowa Wola”. Po uruchomieniu okupowanych ZP Alojzy Holeksa powrócił do pracy w grudniu 1939 r.

Konspiracja

Już w 1939 r. na terenie okupowanych Zakładów Południowych zaczęły formować się pierwsze kręgi antyniemieckiej konspiracji, do których przyłączył się Alojzy Holeksa. Wkrótce nawiązał kontakt z Komendantem NOW w Nisku Kazimierzem Mireckim „Żmudą”, który utworzy w Stalowej Woli Komendę Powiatową NOW i mianował Alojzego Holeksy Komendantem stalowowolskiej NOW.

W maju 1940 r. Niemiecki wywiad coraz lepiej rozeznany w tworzącym się ruchu oporu postanowił kontynuować zaczętą już w 1939 r. akcję likwidacji polskiej inteligencji, tworzącą siatki ruch oporu na terytorium całego Generalnego Gubernatorstwa. Akcję tę Niemcy nazywali akcją „A-B” (niem. Außerordentliche Befriedungsaktion – AB). W ramach tej akcji 18 maja 1940 r. na terenie Stalowej Woli zostało aresztowanych wiele osób w tym Alojzy Holeksa. Po aresztowaniu został przetransportowany do więzienia w Tarnowie. Tam przeszedł śledztwo, w którym nie zostały jemu udowodnione żadne winy i we wrześniu tego samego roku został zwolniony z niemieckiego więzienia, po czym powrócił do Stalowej Woli i do pracy w okupowanych Zakładach Południowych.

W 1941 r. wraz z kolegą z konspiracji Kazimierzem Kazimierczakiem zorganizowali w Stalowej Woli oddział dywersyjny Związku Wali Zbrojnej (ZWZ) o nazwie “Korpusu Zachodni” i został jego dowódcą. W 1942 r. po powołaniu Armii Krajowej KZ został scalony z AK i pozostał odrębnym oddziałem dywersyjnym AK w Stalowej Woli, którego Holeksa pozostał komendantem.

W grudniu 1943 r. Alojzy Holeksa organizuje akcję KZ, która ma na celu wydobycie zakopanej w 1939 r. broni. Do tej akcji Komendant AK Obwodu Nisko – Stalowa Wola kpt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba” przydzielił oddział Kedywu i wspólnie 7 grudnia obydwa oddziały udały się na teren niemieckiego poligonu do pobliskiego Przyszowa, by wydostać zakopaną broń. Po udanej akcji obydwa oddziały powraciły bezpiecznie do Stalowej Woli. Niestety na drugi dzień, Niemcy niechcący natrafili na trop żołnierzy KZ, wtedy dochoszło do dekonspiracji oddziału i na następny dzień wszyscy żołnierze KZ zostali aresztowani.

Czytaj więcej: Rozbicie KZ-AK

9 grudnia 1943 r. podczas pracy na terenie okupowanych Zakładów Południowych zostali aresztowani niemalże wszyscy żołnierze KZ-AK, w tym Alojzy Holeksa. 3 dni później, 12 grudnia 1943 r. Alojzy Holeksa wraz z dziewięcioma żołnierzami KZ-AK został rozstrzelany przez Niemców w zbiorowej egzekucji w lasku obok Elektrowni w Stalowej Woli. Jak pisało na niemieckim obwieszczeniu rozplakatowanym po mieście, wyrok na żołnierzach KZ-AK wykonano „za udział w zakazanych organizacjach i za nielegalne posiadanie broni”.

Po wojnie, w 1945 r. Alojzy Holeksa został ekshumowany wraz z wszystkim żołnierzami KZ-AK z miejsca egzekucji i przeniesiony został do Mauzoleum żołnierzy AK na Cmentarz Komunalny do Stalowej Woli, gdzie spoczywa do dziś.

Cześć Jego Pamięci

MW / MKDAK / Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, Praca zbiorowa „Oddali Życie za Polskę”.

Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS!

Wesprzyj i zostań Patronem Muzeum Kedywu poprzez serwis Patronite:

Lub przelewem bankowym na konto:

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal