19 lipca 1944 r. zginęli w akcji „Pawiak” żołnierze Kedywu KG AK Andrzej i Zbigniew Horodyńscy | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Zbigniew i Andrzej Horodyńscy (fot. zbiory rodzinne/Fundacja KEDYW)

19 lipca 1944 r. zginęli w Warszawie w akcji „Pawiak” bracia Andrzej i Zbigniew Horodyńscy – żołnierze struktur warszawskiego Kedywu pochodzący ze Zbydniowa koło Stalowej Woli.

Bracia Zbigniew i Andrzej Horodyńscy urodzili się w Zbydniowie koło Stalowej Woli. Byli synami Zbigniewa i Zofii z Gieczewiczów. Pochodzili ze znanej ziemiańskiej rodziny Horodyńskich, którzy byli właścicielami majątku Zbydniów, znajdującym się w owym czasie w powiecie tarnobrzeskim na dzisiejszym północnym Podkarpaciu. Zbigniew i Zofia mieli trzech synów Zbigniewa, Andrzeja, Dominika oraz jedną córkę Annę.

Zbigniew senior podobnie jak jego przodkowie byli wielkim patriotami i w tym duchu wychowali swoje dzieci. Rodzina Horodyńskich była bardzo ceniona w lokalnej społeczności, w której życie Horodyńscy byli bardzo zaangażowanii. Do dziś w rodzinnej parafii w Zaleszanach w kościele, który Horodyńscy pomogli ufundować, odprawiane są Msze Święte w intencji rodziny. Starsi mieszkańcy Zbydniowa i pobliskich Zaleszan do dziś nie zapominają dobra doświadczonego od rodziny Horodyńskich, często z wdziękiem o nim wspominają.

Sam majątek rodziny Horodyńskich, w którym urodziło sie kilka pokoleń Horodyńskich, był jeszcze przed wojną jednym z najnowocześniejszych w regionie. Jako pierwszy w okolicy wyposarzony był w sieć energi elektrycznej, ktorą zasilała własna elektrownia parowozowa. Horodyńscy w swoim świetnie prosperującym majątku posiadali tartak, gorzelnię oraz młyn. Tutaj młody Zbigniew i Andrzej spędzili większość swojego krótkiego życia.

Bestialski mord rodziny

Przez pierwsze kilka lat niemieckiej okupacji, życie w zdybniowskim dworze dla rodziny Horodyńskich przemijało w miarę spokojnie. Tak było aż do dnia 24 czerwca 1943 r. tj. do dnia kiedy w ich rodzinnym dworze w Zbydniowie, niemiecki oddział SS brutalnie wtargnął i dokonał mordu na rodzinie i gościach, którzy wówczas świętowali ślub młodej kuzynki. W bestialskim mordzie w zbydniowskim dworze Horodyńskich zginęło 19 osób z rodziny i przybyłych na wesele gości. Jedyni, którzy ocaleli tego dnia z przebywających w tym czasie w dworze byli bracia Zbigniew i młodszy Andrzej, których matka ukryła na strychu, gdy w dworze pojawili się niemieccy oprawcy. Po kilku dniach, gdy ucichły strzały, Zbigniew i Andrzej opanowali swoje emocje, zdobyli w sobie moc i wydostali się podczas nieobecności Niemców. Z dworu zbiegli z do pobliskiej wsi, gdzie otrzymali pomoc żołnierzy lokalnej konspiracji.

O mordzie na rodzinie Horodyńskich <<TUTAJ<<

W warszawskim Kedywie

Dzięki znajomym z konspiracji obaj bracia otrzymali fałszywe dokumenty i przedostali się bezpiecznie do Warszawy, gdzie czekała na nich rodzinai i najmłodszy brat Dominik.

Wkrótce po przybyciu do Warszawy obaj bracia wstąpili do Armii Krajowej, prawdopodobnie wprowadzeni przez najmłodzszego brata Dominika, który już wtedy był żołnierzem AK. Niebawem Zbigniew ps. „Fredro” i Andrzej ps. „Pożoga” znaleźli się w szeregach Oddziału Specjalnego „Osjan” wchodzącego w skład Kedywu Komendy Głównej AK w Warszawie. W styczniu 1944 r. w wyniku odejścia kpt. J.K. Andrzejewskiego „Jana” od oddziału „Osjan” dowództwo nad oddziałem przejął por. rez. sap. Julian Barkas ps. „Sawicz”, OS „Osjan” otrzymał wtedy nową nazwę OS „Sawicz”.

19 lipca 1944 r. Zbigniew i Andrzej Horodyńscy wraz z OS „Sawicz” brali udział w nieudanej akcji odbicia więźniów politycznych z warszawskiego Pawiaka. Była to jedna z ostatnich akcji warszawskiego Kedywu AK przed Powstaniem Warszawskim na terenie Warszawy. Celem akcji „Pawiak” było uwolnienie więźniów politycznych z III Oddziału nieistniejącego już dziś Pawiaka. Sama inicjatywa uwolnienia więźniów wyszła od samych więźniów, którym udało się nawiązać kontakt z Kedywem Komendy Głównej AK.

Pawiak – nieistniejące więzienie przy ul. Dzielnej 24/26 w Warszawie. W czasie niemieckiej okupacji był największym więzieniem niemieckim na terenie Polski.

Plan akcji przewidywał koncentrację kilku oddziałów w tym OS „Sawicz” na Cmentarzu Powązkowskim, na który przybyli żołnierze oddziału Zbigniew i Andrzej Horodyńscy. Niestety, w wyniku utracenia kontaktu z Pawiakiem dowódca akcji ppłk. Jan Mazurkiewicz ps. „Sęp” (późniejszy „Radosław”) nakazał odwołanie akcji. Wówczas nie wszyscy zdołali się wycofać z cmentarza, gdy pojawili się tam Niemcy. Otoczeni przez Niemców żołnierze OS „Sawicz” podjęli walkę z Niemcami w wyniku, której poległo sześciu żołnierzy i zostało czterech rannych, których Niemcy zabrali na Pawiak. Wśród zabitych żołnierzy był Andrzej Horodyński. Ciężko ranny Zbigniew był wśród rannych zabranych na Pawiak. Zbigniewa wraz z trzema zabranymi, Niemcy rzekomo zabili na Pawiaku 31 lipca 1944 r. Andrzej spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim, Zbigniewa ciało nigdy nie odnaleziono.

W wyniku nieudanej akcji OS „Sawicz” tracąc wielu żołnierzy, stracił zdolność dyspozycyjną i w efekcie uległ rozsypce. Kilka dni później gdy wybuchło Powstanie Warszawskie, OS „Sawicz” nie mógł wziąć w nim udziału. Pozostali żołnierze oddziału przeszli do innych ugrupowań i walczyli w Powstaniu już w innych oddziałach.

Cześć Ich Pamięci!

MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji). Henryk Witkowski „Kedyw Okręgu Warszawskiego w latach 1943-1944”, wspomnienia mieszkańców i rodziny.

Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie społecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS!

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal