22 grudnia 1943 r. Niemcy rozstrzelali 10 żołnierzy Korpusu Zachodniego Armii Krajowej w Woli Zarczyckiej | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Miejsce egzekucji w Woli Zarczyckiej (fot. Antoni Kolano)

79 lat temu Niemcy rozstrzelali 10 żołnierzy Korpusu Zachodniego Armii Krajowej w Woli Zarczyckiej na Podkarpaciu. Egzekucja w Woli Zarczyckiej była drugą z trzech egzekucji na żołnierzach KZ-AK aresztowanych początkiem grudnia 1943 roku w Stalowej Woli.

Korpusu Zachodniego

Oddział dywersyjnej KZ powstał w 1941 r. w Stalowej Woli z inicjatywy podporucznika rezerwy Kazimierza Kazimierczaka oraz byłego Komendanta stalowowolskiej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) Alojzego Holeksy. KZ powstał początkowo jako samodzielna grupa, ale po powołaniu Armii Krajowej przez Polskie Państwo Podziemne, został scalony z AK i podlegał stalowowolskiemu komendantowi obwodu Nisko-Stalowa Wola AK. KZ-AK w Stalowej Woli zrzeszał około 30 wysiedlonych żołnierzy przybyłych do Stalowej Woli z Poznania, Śląska i Zagłębia.

Wpadka po akcji

7 grudnia 1943 r. oddział KZ wraz z oddziałem żołnierzy z Kedywu obwodu Nisko – Stalowa Wola AK wspólnie wyruszyli za Stalową Wolę w pobliskie lasy, w celu odkopania zakopanej we wrześniu 1939 roku broni. Po udanej akcji wydobycia broni z terenu niemieckiego poligonu, żołnierze wyruszyli z powrotem do Stalowej Woli. Podczas powrotu zaczął prószyć śnieg. W chwili dotarcia do Stalowej Woli śnieg przestał padać i po nocnej akcji zostały ślady.

Następnego dnia z rana Niemcy natrafili na ślady i postanowili sprawdzić dokąd wiodą. Po śladach na śniegu Niemcy trafili na trop, który prowadził do baraku na osiedle Ozet (dzielnicę Stalowej Woli) gdzie mieszkał żołnierz KZ Antoni Ochędzan. Tam pod barakiem ukryta była też zdobyta w akcji broń. W domu Ochędzana gestapo zdołało aresztować domownika oraz jego gościa, żołnierza KZ Franciszka Katę.

Po tej wpadce natychmiast zaczęły się aresztowania w Hermann Goring Stahlwerke (okupowanych Zakładach Południowych COP) w Stalowej Woli, gdzie pracowali żołnierze KZ. W sumie Niemcy zdołali aresztować około 40 osób, wśród aresztowanych znaleźli się prawie wszyscy uczestnicy wyprawy z grupy KZ. Jeden z żołnierzy AK Henryk Liniewiecki ps. „Tom” podczas aresztowania w Zakładach Południowych zdecydował się zażyć cyjanek potasu gdy zorientował się, że przyszło po niego Gestapo. Liniewiecki po spożyciu trucizny za chwilę zmarł. Niemcy zakopali jego ciało na terenie Zakładów pod wieżą ciśnień. Jedynie żołnierzom Kedywu udało się uniknąć aresztowania, być może, że nie znali ich wówczas dobrze żołnierze KZ, a ewidentnie „wsypa” zaszła w szeregach KZ po akcji.

Czytaj więcej: Pierwsza egzekucja żołnierzy KZ-AK w Stalowej Woli

Druga egzekucja w Woli Zarczyckiej

Pierwsza egzekucja 10 żołnierzy KZ miała miejsce w Stalowej Woli koło stalowowolskiej Elektrowni 12 grudnia 1943 r. Kolejną drugą grupę żołnierzy KZ, Niemcy rozstrzelali 22 grudnia 1943 r. w Woli Zarczyckiej. Egzekucja w Woli Zarczyckiej była odwetem za likwidację niemieckiego konfidenta.

22 grudnia 1943 r. w Woli Zarczyckiej zostali rozstrzelani:

Edward Galant
Edward Grzyb
Józef Gorgoń
Czesław Gallot
Kazimierz Jakubiak
Edward Łabuś
Kazimierz Fijałkowski
Zdzisław Kuzior
Stanisław Paczyński
Stefan Walasek

Ekshumacja

Po wojnie ciała zamordowanych żołnierzy zostały ekshumowane ze zbiorowej mogiły i zostały przeniesione do Stalowej Woli, gdzie po uroczystym pogrzebie spoczęły w Mauzoleum żołnierzy AK na Cmentarzu Komunalnym.

Pamięć

Od kilku lat w rocznicę egzekucji żołnierzy KZ członkowie Fundacji KEDYW oraz ŚZŻAK Koła Obwodu Nisko-Stalowa Wola wspólnie odwiedzają miejsce egzekucji by oddać cześć stalowowolskim żołnierzom KZ-AK. Miejsce egzekucji w Woli Zarczyckej to miejsce, na które od wielu lat przybywa również stalowowolski historyk i członek ŚZŻAK Roman Niwierski, którego dziadek stryjeczny był żołnierzem KZ i zginął w tej egzekucji. Poniżej film zarejestrowany przez nas w Woli Zarczyckiej w 2018 r. podczas 75. rocznicy egzekucji.

Film: Mikołaj Fołta

Cześć ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, dr Eugeniusz Łazowski „Prywatna Wojna”.