Marzec ’44 – aresztowania w Stalowej Woli

Niemieckie obwieszczenie, które rozplakatowali Niemcy w Stalowej Woli 27 marca 1944 r. (fot. Stanisław Dąbrowa-Kostka)

W marcu 1944 roku Niemcy zdołali aresztować wielu żołnierzy konspiracji w Stalowej Woli i okolicach. Według wspomnień kapelana stalowowolskiej AK ks. Józefa Skoczyńskiego ps. „Juliusz”, w marcowych aresztowaniach wpadło ok. 40 osób.

27 marca 1944 roku, na kilka dni przed egzekucjami polskich zakładników, w Stalowej Woli rozplakatowane zostało niemieckie obwieszczenie, na którym znajdowały się 33 osoby. Niemiecki afisz śmierci oznajmiał mieszkańcom miasta, że więźniowie skazani zostali na „karę śmierci” na podstawie rozporządzenia gubernatora Hansa Franka z października 1943 roku „za zbrodnie wykroczenia przeciwko par. 1 i 2 rozporządzenia o zwalczaniu napadów na dzieło niemieckiej odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie” oraz „za przynależenie do nielegalnej organizacji”. Niemiecki plakat, który pojawił się na mieście zawierał następujące osoby ze Stalowej Woli i okolic:

1. Augustyn Karbarz – spawacz z Pława (obecnie dzielnica Stalowej Woli), za nielegalne posiadanie broni.
2. Wacław Grędziński – księgowy ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
3. Czesław Juda – przykrywacz pił ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
4. Stanisław Jarawka – przodownik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
5. Mieczysław Serwatka – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
6. Łucjan Barglik – fryzownik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
7. Wladysław Gruca – szlifierz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
8. Jan Jankowski – kowal ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
9. Piotr Wojtasik – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
10. Julian Darmas – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
11. Jan Sadurski – przodownik z Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli), za należenie do nielegalnej organizacji.
12. Zenon Kołodziejczyk – bez zawodu z Rozwadowa, za należenie do nielegalnej organizacji.
13. Zygmunt Stręciwilk – bez zawodu z Rozwadowa, za należenie do nielegalnej organizacji.
14. Rudolf Bisztyga – technik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
15. Bronislaw Danielewicz – ślusarz z Pława, za należenie do nielegalnej organizacji.
16. Mieczysław Latosiński – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
17. Aleksander Smalec – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
18. Czesław Łukasik – kontroler ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
19. Kazimierz Stendiuch – kierowca żurawia ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
20. Stanisław Bajak – robotnik z Malec (obecnie Nisko), za należenie do nielegalnej organizacji.
21. Wiktor Łukasiewicz – blacharz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
22. Jan Jaśkiewicz – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
23. Tadeusz Przybyłek – robotnik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
24. Bolesław Kowalski – księgowy bez stałego zamieszkania, za należenie do nielegalnej organizacji.

Wśród ww. aresztowanych w marcowych łapankach było wielu pracowników Zakładów Południowych (COP), który Niemcy przekształcili w zakład zbrojeniowy III Rzeszy o nazwie „Stahlwerke Braunschweig G.m.b.H. – Werk Stalowa Wola”. W tych aresztowaniach Niemcy zdołali schwytać także komendanta obwodu Nisko-Stalowa Wola krypt. „Niwa” Armii Krajowej kapitana Kazimierza Pilata ps. „Zaremba”, który również pracował w ZP jako inżynier. Kpt. Pilat wkrótce po aresztowaniu i brutalnym śledztwie zamordowany został w siedzibie stalowowolskiego Gestapo przy ul. Bismatckstrasse (obecnie ul. ks. Skoczyńskiego).

Wśród aresztowanych z plakatu był także Zygmunt Stręciwilk, żołnierz Armii Krajowej z Rozwadowa. Zygmunt był bratem Romana Stręciwilka powojennego właściciela dawnego kina, w którym w czasie niemieckiej okupacji AK ulokowała tajną bazę Kedywu obwodu „Niwa” (obecnie siedziba powstającego Muzeum Kedywu).

Grupa więźniów z plakatu wśród których byli także inni żołnierze AK, wywieziona została poza Stalową Wolę i prawdopodobnie 5 kwietnia 1944 roku wykonane zostały na nich wyroki. Do dziś nie udało się ustalić miejsca pochówku zamordowanych. Przypuszczalnie część z nich rozstrzelana została koło Tarnowa i część koło Łańcuta.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Okupacja i konspiracja w Stalowej Woli 1939-1944”. Stanisław Dąbrowa-Kostka „Niemieckie Afisze Śmierci”.

© COPYRIGHT 2016-2023. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!