8 maja 2017 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opublikowa艂o uzupe艂niony wykaz muze贸w, na kt贸rym znalaz艂o si臋 Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli – Rozwadowie, co oznacza zako艅czenie pierwszego etapu formowania muzeum i tym samym zezwala na rozpocz臋cie jego oficjalnej dzia艂alno艣ci. Muzeum kt贸rego w艂a艣cicielem i kustoszem jest Fundacja KEDYW b臋dzie usytuowane w budynku zwanym „G贸rk膮” przy ul. Stanis艂awa Be艂偶y艅skiego 18 w Stalowej Woli – Rozwadowie, gdzie podczas II wojny 艣wiatowej znajdowa艂a si臋 siedziba Kedywu AK obwodu Nisko – Stalowa Wola.聽
Pierwsze w Polsce
Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli – Rozwadowie b臋dzie pierwszym w Polsce muzeum po艣wi臋conym Kierownictwu Dywersji AK, a drugim po krakowskim Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” zajmuj膮cym si臋 r贸wnie偶 histori膮 Armii Krajowej. W powstaj膮cym muzeum flagow膮 ekspozycj膮 b臋dzie ekspozycja sta艂a, kt贸ra znajdywa膰 si臋 b臋dzie w oryginalnym pomieszczeniu Kedywu na poddaszu budynku muzeum. Oryginalne pomieszczenie Kedywu prawdopodobnie jako jedyne zachowa艂o si臋 w niemal偶e oryginalnym stanie od czas贸w II wojny 艣wiatowej. Naszym pragnieniem jest utrzymanie tego lokalu w oryginalnym stanie, chcemy go zakonserwowa膰 i odtworzy膰 jego oryginaln膮 sceneri臋, kt贸r膮 znamy z opowie艣ci Jerzego 艁y偶wy-艁y偶wa艅skiego partyzanta, kt贸ry podczas wojny przebywa艂 przejazdem w Kedywie i szczeg贸艂owo opisa艂 po wojnie w swojej ksi膮偶ce jego wn臋trze – m贸wi Marek Wr贸blewski prezes Fundacji KEDYW. Dzi臋ki temu, 偶e miejsce to pozosta艂o nieremontowane po wojnie, b臋dzie mo偶na zobaczy膰 i do艣wiadczy膰 scenerii w jakiej funkcjonowali 偶o艂nierze rozwadowskiego Kedywu. Chcemy by ka偶dy kto odwiedzi to Muzeum m贸g艂 do艣wiadczy膰 prawdziwej i niepowtarzalnej historii tego miejsca. – dodaje Marek Wr贸blewski. Pozosta艂e pomieszczenia budynku oraz znajduj膮ca si臋 w nim przedwojenna sala kinowa b臋d膮 r贸wnie偶 zawiera艂y ekspozycje po艣wi臋cone nie tylko elitarnym oddzia艂om Kedywu ale r贸wnie偶 historii AK i II wojny 艣wiatowej regionu Stalowej Woli.
Historyczna „G贸rka” – siedziba powstaj膮cego Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli – Rozwadowie. (fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli)
Kierownictwo Dywersji AK
22 stycznia 1943 roku Komenda G艂贸wna Armii Krajowej powo艂a艂a do 偶ycia elitarne oddzia艂y Kierownictwa Dywersji pod skr贸con膮 nazw膮 KEDYW. Rozkaz nr 84 Dow贸dcy Armii Krajowej gen. Stefana Roweckiego ps. 鈥濭rot鈥 nosz膮cy nazw臋 鈥濽porz膮dkowanie odcinka walki czynnej鈥, mia艂 za zadanie uporz膮dkowa膰 obecne struktury i stworzy膰 podstawy dla nowego pionu AK kieruj膮cego i realizuj膮cego walk臋 bie偶膮c膮. Postanowiono po艂膮czy膰 wysi艂ki dotychczasowych oddzia艂贸w sabota偶owo-dywersyjnych 鈥瀂wi膮zku Odwetu鈥 Zwi膮zku Walki Zbrojnej (ZWZ) i 鈥濿achlarza鈥 Armii Krajowej i wzmocnienie ich osobami dotychczas nie bior膮cymi udzia艂u w walce czynnej. Rozkaz 84 nakazywa艂 zorganizowanie tak w Komendzie G艂贸wnej, jak w komendach Obszar贸w i Okr臋g贸w 鈥瀔om贸rek sztabowych鈥 o nazwie KEDYW. Zwraca艂 przy tym uwag臋 na dyspozycyjno艣膰 podleg艂ych tym kom贸rkom oddzia艂贸w, oraz poleca艂 stworzenie dla nich odr臋bnej sieci szybkiej 艂膮czno艣ci z komendami Okr臋g贸w i Obszar贸w. Organizatorem i dow贸dc膮 Kedywu zosta艂 mianowany p艂k. Emil August Fieldorf ps. 鈥濶il鈥.
Poniewa偶 tworzenie oddzia艂贸w sabota偶owo-dywersyjnych wymaga艂o wyszkolonej i do艣wiadczonej kadry oficerskiej, Armia Krajowa u偶y艂a m.in. specjalnie szkolonych w oddzia艂ach angielskich komandos贸w spadochroniarzy Polskich Si艂 Zbrojnych zwanych 鈥濩ichociemnymi鈥, kt贸rych przerzucano do Polski drog膮 spadochronow膮. Kilkudziesi臋ciu z 316 wyszkolonych 鈥濩ichociemnych鈥 wyl膮dowa艂o w r贸偶nych rejonach okupowanej Polski, aby tworzy膰 kom贸rki Kedywu w poszczeg贸lnych Okr臋gach i Obwodach Armii Krajowej. Jednym z tych 316 „Cichociemnych” by艂 Stanis艂aw So艂tys ps. „Sowa”, „W贸jt”, kt贸ry po wyl膮dowaniu na terenie okupowanej Polski zosta艂 poddany aklimatyzacji i p贸藕niej przydzielony do s艂u偶by w Kedywie AK obwodu „Niwa” Nisko – Stalowa Wola.
KEDYW AK obwodu Nisko – Stalowa Wola
W ni偶a艅sko-stalowolwolskim Obwodzie Armii Krajowej o kryptonimach 鈥濶ale艣nik鈥, 鈥濶iwa鈥, 鈥濬c鈥 rozkaz utworzenia Kedywu wyda艂 Komendant Obwodu Kazimierz Pilat ps. 鈥瀂aremba鈥 w maju 1943 roku, w tym mniej wi臋cej czasie strych kamienicy przedwojennego kina przy dawnej ul. Strzeleckiej 24 (dzi艣 ul. Stanis艂awa Be艂偶y艅skiego 18) zwanej 鈥濳inem Skoczka鈥 sta艂 si臋 tajn膮 baz膮 Kedywu Armii Krajowej o kryptonime 鈥濭贸rka鈥. Pierwszym Oficerem Dywersji w Kedywie zosta艂 pchor. rez. Stanis艂aw Be艂偶y艅ski ps. 鈥濳ret鈥.
呕yciory艣 Stanis艂awa Be艂偶y艅skiego ps. 鈥濳ret鈥 tutaj鈥
Ko艅cem 1943 roku zast膮pi艂 Stanis艂awa Be艂偶y艅skiego zrzucony z Anglii 鈥濩ichociemny鈥 por. Stanis艂aw So艂tys ps. 鈥濻owa鈥, 鈥濿贸jt鈥. Stanis艂aw So艂tys opr贸cz dywersji w rozwadowskim Kedywie nadzorowa艂 wytw贸rni臋 granat贸w w Wadowicach G贸rnych i przygotowywa艂 akcje ochrony zrzut贸w z alianckich samolot贸w.
呕yciorys 鈥濩ichociemnego鈥 Stanis艂awa So艂tysa tutaj鈥
Po przeniesieniu Stanis艂awa So艂tysa do Mielca ponownie powo艂ano Stanis艂awa Be艂偶y艅skiego na Oficera Dywersji i szefa rozwadowskiego Kedywu. Stanis艂aw Be艂偶y艅ski pe艂ni艂 t膮 funkcj臋 do dnia napadu i likwidacji Kedywu przez niemieckie Gestapo. Tego dnia 18 maja 1944 roku Stanis艂aw Be艂偶y艅ski zostrza艂 zastrzelony podczas pr贸by ucieczki z okr膮偶onej przez niemc贸w siedziby Kedywu.
O likwidacji Kedywu przez Gestapo tutaj鈥.
Po likwidacji Kedywu w Rozwadowie, przez kr贸tki czas reorganizacji, dow贸dctwo nad Kedywem wykonywa艂 a偶 do przeniesienia do nowego lokalu Stanis艂aw Krzemi艅ski ps. 鈥濻tan鈥, a nast臋pnie ju偶 w przeniesionym do Rudnika nad Sanem Kedywem 鈥 Tadeusz Socha ps. 鈥濳arol鈥. Tadeusz Socha by艂 ostatnim dow贸dca tego elitarnego oddzia艂u Armii Krajowej na terenie Obwodu 鈥濶iwa鈥.
呕yciorys Tadeusza Sochy ps. 鈥濳arol鈥 tutaj鈥
Przez jego kr贸tki okres dzia艂ania, rozwadowski Kedyw przeprowadzi艂 wiele akcji sabota偶owo-dywersyjnych na terenie Rozwadowa, Stalowej Woli i okolic, co spowodowa艂o os艂abienie i spowolnienie dzia艂a艅 niemieckiego okupanta na tych terenach. Niestety wielu m艂odych i dzielnych 偶o艂nierzy tego oddzia艂u przyp艂aci艂o 偶yciem swoj膮 Bohatersk膮 walk臋 z niemieckim okupantem, kt贸ry niustannie d膮偶y艂 do wyniszczenia struktur AK. Wielu z nich marzy艂o o wolnej Polsce i jej nie doczeka艂o. To w艂a艣nie im dedykujemy powstaj膮ce muzeum i nasz膮 prac臋, aby pami臋膰 o nich przetrwa艂a na wieki.
Zarz膮d Fundacji KEDYW