Niemieckie aresztowania w Stalowej Woli w marcu 1944 r.

Niemieckie obwieszczenie rozplakatowane w Stalowej Woli 27 marca 1944 r.

W marcu 1944 roku Niemcy aresztowali kilkudziesięciu żołnierzy konspiracji w Stalowej Woli i okolicach. Według wspomnień kapelana stalowowolskiej NOW i AK ks. Józefa Skoczyńskiego ps. „Juliusz”, Niemcy aresztowali około 40 osób, których wkrótce rozstrzelali w egzekucjach.

27 marca 1944 roku, na kilka dni przed egzekucjami polskich zakładników aresztowanych w fali aresztowań, Niemcy rozplakatowali w Stalowej Woli obwieszczenie, na którym znajdowały się 33 osoby. Niemiecki afisz śmierci ogłaszał mieszkańcom miasta, że więźniowie skazani zostali na karę śmierci na podstawie rozporządzenia gubernatora Hansa Franka z października 1943 roku i że skazani zostali „za zbrodnie wykroczenia przeciwko par. 1 i 2 rozporządzenia o zwalczaniu napadów na dzieło niemieckiej odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie”, a niektórzy „za przynależenie do nielegalnej organizacji”. Niemiecki plakat, który pojawił się na mieście zawierał następujące osoby ze Stalowej Woli i okolic:

Augustyn Karbarz – spawacz z Pława (obecnie dzielnica Stalowej Woli), skazany za nielegalne posiadanie broni.
Wacław Grędziński – księgowy ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Czesław Juda – przykrywacz pił ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Stanisław Jarawka – przodownik ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Mieczysław Serwatka – elektromonter ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Łucjan Barglik – fryzownik ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Władysław Gruca – szlifierz ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Jan Jankowski – kowal ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Piotr Wojtasik – elektromonter ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Julian Darmas – ślusarz ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Jan Sadurski – przodownik z Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli), skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Zenon Kołodziejczyk – bez zawodu z Rozwadowa, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Zygmunt Stręciwilk – bez zawodu z Rozwadowa, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Rudolf Bisztyga – technik ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Bronisław Danielewicz – ślusarz z Pława, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Mieczysław Latosiński – elektromonter ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Aleksander Smalec – ślusarz ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Czesław Łukasik – kontroler ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Kazimierz Stendiuch – kierowca żurawia ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Stanisław Bajak – robotnik z Malec (obecnie Nisko), skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Wiktor Łukasiewicz – blacharz ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Jan Jaśkiewicz – ślusarz ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Tadeusz Przybyłek – robotnik ze Stalowej Woli, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.
Bolesław Kowalski – księgowy bez stałego zamieszkania, skazany za należenie do nielegalnej organizacji.

Wśród ww. aresztowanych w marcowych łapankach było wielu pracowników niemieckich zakładów zbrojeniowych „Stahlwerke Braunschweig G.m.b.H. – Werk Stalowa Wola” (okupowanych Zakładów Południowych – COP). W marcowych aresztowaniach Niemcy zdołali także aresztować inżyniera ZP i komendanta Obwodu Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej kapitana Kazimierza Pilata ps. „Zaremba”, którego Niemcy zamordowali po brutalnym śledztwie w siedzibie stalowowolskiego Gestapo przy ul. Bismarckstrasse (obecnie ul. ks. Skoczyńskiego 26).

Wśród aresztowanych z niemieckiego obwieszczenia był także Zygmunt Stręciwilk, żołnierz Armii Krajowej z Rozwadowa. Zygmunt był bratem Romana Stręciwilka – powojennego właściciela dawnego kina, w którym w czasie niemieckiej okupacji AK ulokowała tajną bazę Kedywu (obecnie siedziba powstającego Muzeum Kedywu).

Większośc osób z niemieckiego obwieszczenia wywieziona została poza Stalową Wolę i prawdopodobnie 5 kwietnia 1944 roku wykonane zostały na nich wyroki. Do dziś nie udało się ustalić miejsca pochówku zamordowanych. Według różnych źródeł część z nich rozstrzelana została koło Tarnowa i część koło Łańcuta.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Okupacja i konspiracja w Stalowej Woli 1939-1944”. Stanisław Dąbrowa-Kostka „Niemieckie Afisze Śmierci”.