Józef Gorgoń

19 marca 1910 – 22 grudnia 1943

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Korpusu Zachodniego – Armii Krajowej (Stalowa Wola)

Józef Stanisław Gorgoń urodził się 19 marca 1910 roku w Bustemari w Rumunii. Był synem Grzegorza i Genowefy z d. Nowacka. Miał trzy siostry. W czasach drugiej RP mieszkał z rodziną w Krosnie (woj. podkarpackie) gdzie uzyskał maturę. Później odbył służbę w Wojsku Polskim uzyskując stopień podchorążego rezerwy piechoty. W latach trzydziestych zeszłego wieku mieszkał na Śląsku i pracował jako urzędnik w Zakładach Południowych (COP) w Katowicach. W 1938 roku biuro Zakładów Południowych zostało przeniesione do Stalowej Woli do województwa lwowskiego (obecnie woj. Podkarpackie) gdzie budowane były fabryki Zakładów Południowych w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Wówczas Józef Gorgoń jak wielu innych pracowników ZP przeprowadził się z rodziną do Stalowej Woli aby kontynuować pracę w nowoczesnych zakładach COP.

Niemiecka okupacja

Wybuch II wojny światowej Józef Gorgoń przeżył w Stalowej Woli. Początkowo pracownicy dyrekcji ZP ewakuowali się za rzekę San, ale później gdy sytuacja się stabilizowała wielu często pod groźbą Niemców powróciło do pracy w ZP, które Niemcy szybko przemianowali w zakłady zbrojeniowe „Herman Göring Stahlwerke Braunschweig – Werk Stalowa Wola”. Wraz z nimi do pracy powrócił Józef Gorgoń. Podczas pracy w okupowanych ZP nawiązał kontakty konspiracyjne i jako były żołnierz Wojska Polskiego został żołnierzem dywersyjnego Korpusu Zachodniego, którego wiekszość członków pracowała w ZP.

Korpus Zachodni Stalowej Woli

Oddział KZ w Stalowej Woli (woj. podkarpackie) powołany został w 1941 roku. W jego skład dowódczy weszli podporucznik rezerwy Wojska Polskiego Kazimierz Kazimierczak oraz były komendant stalowowolskiej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) Alojzy Holeksa. KZ początkowo działał jako samodzielna grupa w ramach ZWZ i tak pozostał po powołaniu w 1942 roku Armii Krajowej przez Polskie Państwo Podziemne. Wówczas KZ podporządkowany został AK i podlegał komendzie AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola. KZ-AK w Stalowej Woli zrzeszał około 30 wysiedlonych żołnierzy przybyłych do Stalowej Woli z Poznania, Śląska i Zagłębia i głównie skupiał się na prowadzeniu dywersji w niemieckich zakładach zbrojeniowych „Stahlwerke Braunschweig – Werk Stalowa Wola” (okupowanych Zakładach Południowych COP).

Wpadka po akcji 

7 grudnia 1943 roku stalowowolski oddział KZ wraz z żołnierzami Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola wspólnie wyruszyli za Stalową Wolę w pobliskie lasy, w celu odkopania zakopanej broni przez wycofujące się wojska polskie we wrześniu 1939 roku.

Po udanej akcji wydobycia broni z terenu, który wówczas stał się terenem tworzącym niemiecki poligon, żołnierze wyruszyli z powrotem do Stalowej Woli. Podczas powrotnego marszu zmieniła się pogoda i zaczął prószyć śnieg. W chwili dotarcia do Stalowej Woli śnieg przestał padać ale po nocnej akcji zostały na śniegu łatwo zauważalne ślady, na które następnego dnia z rana natrafił niemiecki patrol. Niemcy z ciekawości postanowili sprawdzić dokąd wiodą ślady i ten sposób trafili na trop, który prowadził ich do baraku na tzw. Ozet gdzie mieszkał żołnierz KZ Antoni Ochędzan. Tam pod barakiem ukryta była też zdobyta w akcji broń. Niemieckie Gestapo w domu Ochędzana zdołało aresztować domownika oraz jego gościa żołnierza KZ Franciszka Katę, który pozostał na noc.

Aresztowania

Po aresztowaniu i prawdopodobnym brutalnym przesłuchaniu Niemcy zdołali złamać tych żołnierzy KZ, bo za chwilę zaczęły się aresztowania w niemieckich zakładach zbrojeniowych gdzie pracowali niemalże wszyscy żołnierze z tej wyprawy. Po tej wsypie Niemcy w sumie zdołali aresztować około 40 osób, wśród których znaleźli się prawie wszyscy uczestnicy akcji. Wśród aresztowanych znalazł się też Józef Gorgoń.

Egzekucja

Aresztowanych w grudniu 1943 roku żołnierzy Korpusu Zachodniego AK rozstrzelali w trzech egzekucjach na Podkarpaciu. Pierwszą egzekucję Niemcy wykonali 12 grudnia w Stalowej Woli, druga 22 grudnia w Woli Zarczyckiej koło Sarzyny i trzecią 29 stycznia 1944 roku w Pełkiniach koło Jarosławia. Józef Gorgoń zamordowany został przez Niemców w drugiej egzekucji 22 grudnia 1943 roku w Woli Zarczyckiej.

Ekshumacja

Po wojnie z Niemcami w Stalowej Woli zbudowane zostało Mauzoleum poległych żołnierzy konspiracji antyniemieckiej. Tam przeniesione zostały szczątki Józefa Gorgonia, które ekshumowane zostały ze zbiorowej mogiły w Woli Zarczyckiej w 1946 roku.

Józef Gorgoń w chwili śmierci był żonaty i miał dwoje małych dzieci: syna Lecha i córkę Aleksandrę.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Stalowa Wola 1937-1945”, Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. fot. zbiory rodzinne, MKDAK.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!