Jan Antoni Zatopiański

24 czerwca 1906 – 18 czerwca 1940

Żołnierz Służby Zwycięstwu Polski (SZP Stalowa Wola)
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ Stalowa Wola)

Jan Antoni Zatopiański urodził się 24 czerwca 1906 r. w Łodzi (woj. łódzkie). Był synem Walentego i Heleny z d. Gabryś. Miał brata Tadeusza i siostrę Jadwigę. Był żonaty z Ireną (z d. Szewczak), z którą miał syna Janusza oraz córkę Barbarę. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Poznaniu (woj. wielkopolskie). Podczas nauki w PWSBMiE w Poznaniu udzielał się w studenckiej organizacji samopomocy „Bratnia Pomoc”, w której pełnił funkcję członka zarządu.

Praca zawodowa

Jeszcze przed wojną Jan Zatopiański pracował jako konstruktor w Zakładach Górniczych w Starachowicach (woj. świętokrzyskie). Tuż przed niemiecką agresją na Polskę przeprowadził się do Stalowej Woli (woj. podkarpackie) gdzie rozpoczął pracę jako technolog w nowo wybudowanych Zakładach Południowych (Centralnego Okręgu Przemysłowego). W Stalowej Woli pracował również jako nauczyciel w gimnazjum przemysłowym działającym przy Zakładach Południowych.

Konspiracja antyniemiecka

Już w 1939 roku na terenie okupowanych Zakładów Południowych w Stalowej Woli przemianowanych przez Niemców na zakłady zbrojeniowe „Reichswerke Hermann Göring – Werk Stalowa Wola” zaczęły formować się pierwsze grupy konspiracji antyniemieckiej do której dołączył Jan Zatopiański. Jan wraz z kolegami konstruktorami z ZP Marianem Szolcem, Kazimierzem Zahoreckim i Dionizym Komanem zorganizowali pierwszą konspiracyjną komórkę Służby Zwycięstwu Polski (SZP), która dołączyła do struktur zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego. Jeszcze w 1939 roku SZP została przemianowana przez gen. Władysława Sikorskiego w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), która jak wiemy stała się później w 1942 roku fundamentem Armii Krajowej.

Aresztowanie

18 maja 1940 roku Jan Zatopiański aresztowany został w fali aresztowań polskiej inteligencji, którą Niemcy urządzili na terenach Stalowej Woli, Rozwadowa i Niska. Aresztowania były częścią akcji nazwanej przez Niemców „Außerordentliche Befriedungsaktion” (akcja AB). Akcja obejmowała cały teren Generalnego Gubernatorstwa i miała na celu całkowitą likwidację polskiej inteligencji oraz osób politycznie niebezpiecznych dla nowego niemieckiego porządku na ziemiach okupowanych.

Więzienie i śmierć

Wkrótce po aresztowaniu i po przesłuchaniach w katowni Gestapo w Stalowej Woli, Jan Zatopiański został wywieziony z grupą więźniów do Oświęcimia gdzie Niemcy rozpoczęli wysyłać pierwsze transporty do nowego obozu zagłady KL Auschwitz. Po przyjeździe do KL Auschwitz okazało się, że większość osób ze Stalowej Woli nie została ujęta na liście więźniów i transport ten niemiecka obsługa obozu odesłała z powrotem do więzienia w Tarnowie. W tarnowskim więzieniu Zatopiański wraz z innymi więźniami z transportu zostali uznani za niebezpiecznych więźniów politycznych i osadzeni zostali w pojedynczych celach w oddziale „IV E”.

W tarnowskim więzieniu Jana Zatopiańskiego i uwięzionego razem z nim kolegę ze stalowowolskiej SZP Kazimierza Zahoreckiego Niemcy poddali ponownie brutalnym przesłuchaniom i wkrótce obaj zostali odnalezieni w swoich celach martwi. Śmierć Jana Zatopiańskiego jak i Zahoreckiego była upozorowaną manipulacją Niemców. Upozorowane samobójstwa stalowowolskich konspiratorów miały przestraszyć innych więźniów i sprowokować ich aby zaczęli sypać współwięźniów aby uratować swoje życia. Po brutalnych śledztwach, które zakończyły się śmiercią obu stalowowolskich konspiratorów nie został nikt wydany.

Po śmierci w katowni ciała zamordowanych Niemcy wydali Polakom i pozwolili ich pochować. Zapewne akt ten również był propagandowy mający na celu przestraszenie Polaków i miał posłużyć dla nich jako ostrzeżenie. Lokalna ludność pochowała Jana Zatopiańskiego jak i jego kolegę Kazimierza Zahoreckiego na cmentarzu w Tarnowie. Dzięki temu znane były ich miejsca pochówku. Niestety po latach groby zostały zapomniane, a współczesna lokalna społeczność nie wiedziała do niedawna kim oni byli.

Odnalezieni po latach

W 2017 roku stalowowolska Fundacja KEDYW badając życiorysy stalowowolskich żołnierzy SZP podjęła próbę ustalenia miejsc pochówków Zatopiańskiego i Zahoreckiego kontaktując się z zarządcą tarnowskich cmentarzy oraz Instytutem Pamięci Narodowej w Krakowie. Wkrótce okazało się, że istniały dokumenty wskazujące datę i miejsca ich pochówków. Po sprawdzeniu tych miejsc okazało się, że grób Jan Zatopiańskiego przetrwał, niestety przez emigrację jego rodziny grób popadł w ruinę i został przeznaczony do ponownego pochówku. Jednak dzięki interwencji Fundacji udało się powstrzymać kolejne pochówki i grób istnieje do dziś. Po latach pertraktacji z krakowskim IPN, Fundacja wciąż oczekuje informacji z Biura Upamiętnień Walk i Męczeństwa IPN o permanentnym upamiętnieniu grobu Jana Zatopiańskiego. Oczekując na wieści z IPN, w 2024 roku Fundacja oznaczyła grób Jana Zatopiańskiego tymczasową tablicą.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), relacja Barbary Michlak, Praca zbiorowa „Oddali życie za Polskę – Żołnierze i dowódcy Armii Krajowej Obwodu Nisko – Stalowa Wola”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!