Julian Darmas

30 lipca 1903 – 4 kwietnia 1944

Żołnierz Armii Krajowej placówki krypt. „Pelargonia”, „154” w Stalowej Woli (Obwód Nisko-Stalowa Wola)

Julian Darmas urodził się 30 lipca 1903 roku w Szuwałówce w województwie śląskim. Był synem Antoniego i Anny z d. Stychno. W 1903 roku ochrzczony został w kościele pw. św. Joachima w Sosnowcu (woj. śląskie), tam też w 1930 roku poślubił Helenę z d. Krzyżek, z którą miał syna Andrzeja. Julian ukończył w Sosnowcu szkołę zawodową i został ślusarzem. W okresie II RP pracował na Śląsku w Towarzystwie Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich i następnie w Centralnych Warsztatach Mechanicznych w Sosnowcu.

W 1938 roku Julian wraz żoną Heleną przeprowadzili się na Podkarpacie do Stalowej Woli, gdzie powstawały Zakłady Południowe – nowoczesne zakłady zbrojeniowe budowane w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). Tam Julian dostał dobrze płatną pracę i wkrótce otrzymał mieszkanie.

Niemiecka okupacja

Kilka miesięcy po przybyciu do Stalowej Woli niemiecka III Rzesza zaatakowała Polskę i wybuchła II wojna światowa. Prawdopodobnie ze względu na mobilizację do wojska Julian porzucił pracę w Zakładach Południowych i opuścił Stalowa Wolę. Po zakończeniu kampanii wrześniowej powrócił do Stalowej Woli, gdzie Niemcy zajęli już miasto i Zakłady Południowe, które przemianowali na niemieckie zakłady zbrojeniowe o nazwie „Hermann Göring Stahlwerke – Werk Stalowa Wola” i później na „Stahlwerke Braunschweig GmbH – Werk Stalowa Wola”. 1 grudnia 1939 roku Julian ponownie zatrudnił się w zajętych przez Niemców Zakładach Południowych. W czasie niemieckiej okupacji Julian z żoną Heleną i synem Andrzejem mieszkali przy ulicy Richtofen 12/8.

Konspiracja antyniemiecka

Prawdopodobnie podczas pracy w okupowanym ZP, gdzie od początku wojny działa intensywnie sabotażowa konspiracja, Julian nawiązał kontakty z konspiracją i został jej żołnierzem. Po powołaniu Armii Krajowej był żołnierzem placówki AK o kryptonimach „Pelargonia” oraz „154” w Stalowej Woli.

Aresztowanie i śmierć

Julian Darmas aresztowany został przez niemieckie Gestapo w fali aresztowań żołnierzy konspiracji w Stalowej Woli w marcu 1944 roku i wkrótce trafił do niemieckiego aresztu gdzie przebywał do kwietnia 1944 roku. Zginął 4 kwietnia 1944 roku w niemieckiej egzekucji w nieznanym miejscu. Na niemieckim Obwieszczeniu rozplakatowanym 27 marca 1944 roku na mieście znalazły się 33 osoby, wśród których był Julian Darmas i 23 żołnierzy stalowowolskiej Armii Krajowej. Na niemieckim afiszu śmierci Niemcy napisali, że więźniowie skazani zostali na karę śmierci „za przynależenie do nielegalnej organizacji” i rozstrzelani zostali na podstawie rozporządzenia gubernatora Hansa Franka z października 1943 roku „za zbrodnie wykroczenia przeciwko par. 1 i 2 rozporządzenia o zwalczaniu napadów na dzieło niemieckiej odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie.” Ciała rozstrzelanych Niemcy zakopali w nieznanym miejscu, do dziś nie odkrytym.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”, Baza PTG, Stanisław Dąbrowa-Kostka „Niemieckie Afisze Śmierci”.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!