16 września 1921 urodził się Ludwik Grąż – więzień pierwszego transportu do KL Auschwitz | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Ludwik Grąż

16 września 1921 – 3 maja 1945

więzień pierwszego transportu do KL Auschwitz (Oświęcim, okupowana Polska)
więzień niemieckiego obozu KL Neuengamme (Hamburg, III Rzesza)

Ludwik Grąż urodził się 16 września w Charzewicach w województwie lwowskim (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie). Był synem Wojciecha i Róży z d. Ziemieńska. Miał pięciu braci i trzy siostry. Przed wybuchem II wojny światowej był uczniem.

Wywóz pierwszym transportem do KL Auschwitz

Ludwik Grąż aresztowany został 18 maja 1940 roku w łapance w Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli) gdzie niemieckie Gestapo aresztowało 21 mieszkańców miasta. Następnie z grupą więźniów z Rozwadowa, Stalowej Woli i Niska, wśród której jechał m.in. ppor. Stanisław Bełżyński ps. „Kret” – późniejszy szef Kedywu Armii Krajowej Obwodu Nisko-Stalowa Wola, wywieziony został do więzienia w Tarnowie. Stamtąd z grupą ww. więźniów przetransportowany został pierwszym transportem do niemieckiego obozu zagłady KL Auschwitz do Oświęcimia (woj. małopolskie). Po przybyciu do Auschwitz został sfotografowany i otrzymał numer obozowy „82”.

Praca przymusowa w III Rzeszy

Karta obozowa Ludwika Grąża z KL Neuengamme (for. Arolsen Archives)

Obóz w Oświęcimiu nie był jednak końcem obozowej gehenny Ludwika Grąża. Prawdopodobnie ze względu na jego młody wiek i dobre zdrowie, Ludwik wyselekcjonowany został do pracy przymusowej i wywieziony został na tereny niemieckiej III Rzeszy w okolicę Hamburga, gdzie trafił do kolejnego niemieckiego obozu pracy przymusowej nazywanego KL Neuengamme (obecnie dzielnica Hamburga). Tutaj Ludwik oznaczony został numerem obozowym 17956 i pracował prawie do końca wojny.

Ewakuacja obozu przed zbliżającym się frontem

Gdy wydawało się, że klęska III Rzeszy jest nieunikniona, niemieckie władze obozu KL Neuengamme postanowiły ewakuować więźniów obozu. 20 kwietnia 1945 roku władze obozu rozpoczęły ewakuację i następnie transportem kolejowym wywieźli więźniów w stronę Zatoki Lubeckiej położonej w południowo-zachodniej części Morza Bałtyckiego, gdzie zamierzali umieścić wszystkich na kilku statkach w redzie Zatoki Lubeckiej.

Zginął tragicznie w nalocie aliantów

Po przybyciu transportu kolejowego do Zatoki Lubeckiej Niemcy załadowali około 9 tysięcy swoich zakładników na cztery statki zacumowane w zatoce. Dlaczego Niemcy postanowili załadować więźniów obozu KL Neuengamme nie jest dziś jasne, być może było to celowe działanie gdyż Niemcy zdawali sobie sprawę, że obciążeni zostaną zbrodniami na tych osobach, dlatego postanowili upozorować ewakuację swoich wojsk.

Końcem kwietnia 1945 roku alianci dotarli do obozu i wojska brytyjskie zdobyły pusty obóz. Niestety los zakładników na statkach z zatoce okazał się tragiczny. 3 maja 1945 roku brytyjskie samoloty Royal Air Force (RAF) zakładając błędnie, że Niemcy próbują ewakuować swoje wojsko, zbombardowały statki w zatoce. W bombardowaniu zginęło kilka tysięcy więźniów Niemców, nielicznym którym udało się wyskoczyć i dotrzeć do lądu rozstrzeliwani byli na lądzie przez Niemców. Wśród tych którzy zginęli 3 maja 1045 roku był Ludwik Grąż.

Niemiecki statek „Cap Arcona” tuż przed zatonięciem po zbombardowaniu przez RAF (fot. domena publiczna)

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata’, Praca zbiorowa „Oddali życie za Polskę – Żołnierze i Dowódcy Armii Krajowej Obwodu Nisko-Stalowa Wola.