9 marca 1944 r. gestapo aresztuje komendata Obwodu „Niwa” Kazimierza Pilata ps. „Zaremba”

(fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli)

kmdt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba”

ur. 01.03.1897 r. – zm. 9.03.1944 r.

Urodził się 1 marca 1897 r. w Tyczynie w wielodzietnej rodzinie Franciszka i Wiktorii Pilatów. Miał cztery siostry i czterech braci. Jako młody chłopiec pomagał ojcu w prowadzeniu zakładu ślusarsko-kowalskiego. Podczas pracy z ojcem zaowocowało w nim zamiłowanie do techniki. Jeszcze jako młody chłopiec działał przez kilka lat w niepodległościowej organizacji „Zarzewie”. 5 lutego 1930 r. ożenił się z Józefą Kopyto w kościele parafialnym w Zakopanem i wkrótce mieli syna Wojciecha.

Służba w wojsku

W wieku 18 lat został powołany do służby wojskowej w armii austriackiej. Ukończył kurs oficerski w Opawie, praktykę odbywał w jednostkach liniowych gdzie czekała na niego wojna na froncie wschodnim. Potem był front włoski, walki w Alpach i na bagnistych terenach nad rzeką Piave. Tam też został ranny. Zachorował na malarię. Od listopada 1918 do 1922 r. był żołnierzem tworzącego się Wojska Polskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej, jako obrońca Lwowa, a następnie w wojnie z bolszewikami.

Okres międzywojenny

Po demobilizacji rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej. W latach 1922-1929 studiował na wydziale mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Został inżynierem mechanikiem. Pracował we lwowskiej Elektrowni, w dyrekcji Lasów Państwowych w Łucku, w zakładach produkujących dla wojska, w warsztatach portowych rzecznej Marynarki Wojennej w Pińsku, Zakładach Balonowych i Wytwórni Spadochronów w Legionowie, a także Zbrojowni nr 2 w Warszawie. W październiku 1938 r. został przyjęty do Zakładów Południowych w Stalowej Woli, gdzie początkowo pracował w dziale konstrukcyjnym, a następnie w dziale gospodarki maszynowej.

Praca konspiracyjna

Kazimierz Pilat czynnie działał w konspiracji, będąc jednym z organizatorów Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) na terenie Stalowej Woli. Po scaleniu ZWZ z AK pełnił również funkcję pierwszego Komendanta Obwodu „Niwa” (Nisko-Stalowa Wola) Armii Krajowej. Jako komendant obwodu zaplanował i zorganizował wiele akcji bojowych na terenie obwodu. Był bardzo lubiany wśród pracowników Zakładów Południowych oraz konspirantów. Przez całe życie cechowała go niezwykła solidność, poczucie odpowiedzialności, porządku i zdyscyplinowanie.

Aresztowanie

9 marca 1944 r. Kazimierz Pilat został aresztowany przez Niemców na terenie Zakładów Południowych w Stalowej Woli i został osadzony w areszcie stalowowolskiej Gestapo, której siedziba mieściła się przy dzisiejszej ul. Skoczyńskiego 26. Prawdopodobnie przyczyną aresztowania było zdobycie przez Niemców informacji o tym, że na zlecenie Kazimierz Pilata została sfotografowana i przekazana do Londynu dokumentacja produkowanego w Zakładach Południowych niemieckiego działa przeciwlotniczego „Flak 8.8”. Do dziś jednak nie wiadomo kto wydał Kazimierza Pilata. Podczas śledztwa w siedzibie Gestapo był brutalnie torturowany lecz nie wydał nikogo. Według informacji przekazanej przez niemieckiego lekarza Richarda Herbolda lekarzowi stalowowolskiej AK dr Henrykowi Trojanowskiemu ps. „Lena”, wkrótce po aresztowaniu został zabity, a następnie zakopany na terenie dzisiejszego Parku Miejskiego. Niemcy nigdy nie podali dokładnego miejsca jego pochówku, co miało być z ich strony aktem zemsty za jego patriotyczną działalność.

Dokładne miejsce, w którym zostały zakopane zwłoki Kazimierza Pilata do dziś nie zostało odnalezione. W 1989 r. za staraniem organizacji kombatanckich Kazimierz Pilat został upamiętniony pomnikiem na terenie parku w pobliżu Szkoły Muzycznej. Park dziś nazywa się Parkiem Miejskim im. Kazimierza Pilata.

Cześć Jego Pamięci!

MW

zródła: Zdzisław Domino „Głos Tyczna” 2009. Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

---