Oddzia艂 NZW „Garbatego”, sierpie艅 1950 r. w Lasach Janowskich. Od lewej I rz膮d – Andrzej Dziura ps. „Stach”, Adam Kusz ps. „Garbaty”, J贸zef K艂y艣 ps. „Rejonowy”, Andrzej Kiszka ps. „D膮b”. II rz膮d – Micha艂 Krupa ps. „Wierzba”, Wies艂aw Pude艂ko ps. „Wiktor”, Stanis艂aw Bielecki ps. „Orze艂”, Kazimierz Zabiegli艅ski ps. „Kuna”, W艂adys艂aw O偶ga ps. „B贸r”, stoi z ty艂u Tadeusz Haliniak ps. „Opium” (fot. Skarbimir Socha).
19 sierpnia 1950 r. komunistyczny Korpus Bezpiecze艅stwa Wewn臋trznego (KBW) wraz z funkcjonariuszami Urz臋du Bezpiecze艅stwa (UB) rozbili oddzia艂 le艣ny antykomunistycznego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) Adam Kusza „Garbatego”. W ob艂awie na oddzia艂 na tzw. „Tu艂owej G贸rze” w Lasach Janowskich zgin臋艂o sze艣ciu 偶o艂nierzy NZW, pi臋ciu zdo艂a艂o przebi膰 okr膮偶enie i si臋 wydosta膰.
Oddzia艂 le艣ny Pogotowia Akcji Specjalnej (PAS) NZW Adama Kuszy „Garbatego” by艂 oddzia艂em wchodz膮cym w sk艂ad rzeszowskiego okr臋gu NZW. Oddzia艂 ten powsta艂 na bazie, a raczej by艂 kontynuacj膮 oddzia艂u le艣nego PAS NZW J贸zefa Zadzierskiego ps. „Wo艂yniak”, kt贸ry w wyniku zara偶enia r臋ki gangren膮 w grudniu 1946 r. nie widz膮c wyj艣cia z sytuacji pope艂ni艂 samob贸jstwo. Adam Kusz ps. „Adam” po przej臋ciu dow贸dztwa nad oddzia艂em „Wo艂yniaka” dokona艂 zmiany pseudonimu z „Adam” na „Garbaty” i od tej pory oddzia艂 PAS NZW „Wo艂yniaka” nosi艂 nazw臋 jego nowego dow贸dcy.
Oddzia艂 NZW „Garbatego” pocz膮tkowo dzia艂a艂 w powiatach le偶ajskim i bi艂gorajskim, a p贸藕niej na pograniczu dzisiejszego wojew贸dztwa Podkarpackiego i Lubelskiego. Ze wzgl臋d贸w bezpiecze艅stwa i lepszych warunk贸w do przetrwania oddzia艂 w p贸藕niejszym czasie przeni贸s艂 swoj膮 dzia艂alno艣膰 w okolice powiatu Jan贸w Lubelski i obozowa艂 w Lasach Janowskich na tzw. „Tu艂owej G贸rze”. Podczas swojej kilkuletniej antykomunistycznej dzia艂alno艣ci oddzia艂 „Garbatego” dokona艂 wielu akcji w tym rozbicia kilku posterunk贸w Milicji Obywatelskiej (MO) m.in. w Biszczy, Tarnogrodzie i Potoku G贸rnym. Organizowa艂 kary ch艂osty dla konfident贸w UB i NKWD. Przeprowadza艂 tak偶e udane akcje zdobycia materia艂贸w przemys艂owych i 偶ywno艣ciowych dla potrzeb oddzia艂u.
Zdrada i rozbicie
W maju 1950 r. UB u偶ywaj膮c konfident贸w przekaza艂o do oddzia艂u radiostacj臋, kt贸ra rzekomo by艂a pozosta艂o艣ci膮 po oddziale Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Jak si臋 p贸藕niej okaza艂o radiostacja pos艂u偶y艂a si臋 do zlokalizowania oddzia艂u na terenie Las贸w Janowskich i 19 sierpnia 1950 r. oddzia艂y KBW i UB wykorzystuj膮c oko艂o trzech tysi臋cy 偶o艂nierzy okr膮偶y艂o oddzia艂 „Garbatego” i rozegra艂a si臋 dramatyczna sytuacja. Ob艂aw臋 na oddzia艂 NZW „Garbatego” po wojnie wspomina艂 偶o艂nierz oddzia艂u Andrzej Kiszka ps. „D膮b” w nast臋puj膮cy spos贸b:
„(…)… Uda艂em si臋 do oddzia艂u Adama Kusza ps. „Garbaty” i ju偶聽w nim zosta艂em do tragicznych dni sierpnia 1950 r. W lipcu 1950 r. nasz dow贸dca Adam Kusz nawi膮za艂 kontakt z „pewnymi” lud藕mi, podobno godnymi zaufania. Na wst臋pie dostarczono nam pieni膮dze na 偶ycie, obiecali wyrobi膰 lewe dokumenty na wyjazd na Zach贸d. Celem utrzymania kontaktu z zagranic膮!! dostarczono radiostacj臋 z obs艂ug膮, kt贸r膮 stanowili dwaj osobnicy. Niestety p贸藕niej okaza艂o si臋, 偶e byli to kapusie wsp贸艂pracuj膮cy z UB. „Nadawanie” przez radiostacj臋 s艂u偶y艂o UB do zlokalizowania miejsca naszego pobytu.
聽 聽Po ich rozeznaniu 15 sierpnia 1950 r. lasy janowskie, w kt贸rych ukrywali艣my si臋 zosta艂y okr膮偶one przez KBW i UB w ilo艣ci trzech tysi臋cy 偶o艂nierzy. Przez trzy dni byli艣my w okr膮偶eniu bez 偶ywno艣ci i wody. Dow贸dca rozdzieli艂 nas na dwie grupy, ja z pi臋cioma kolegami poszed艂em oddzielnie. Dow贸dca pozosta艂 z drug膮 grup膮 gdzie byli radiotelegrafi艣ci.
聽 聽Uciekali艣my w stron臋 las贸w lipskich, po drodze stracili艣my serdecznego koleg臋 W艂adys艂awa O偶g臋 ps. „B贸r”. Po rozstaniu si臋 z „Garbatym” ju偶 wi臋cej go nie widzia艂em ani koleg贸w, kt贸rzy byli przy nim. W trzecim dniu okr膮偶ania stracili艣my koleg臋 Andrzeja Dziur臋 ps. „Stryj”. Ale uda艂o nam si臋 przebi膰 przez okr膮偶enie. W trzecim dniu przeprawili艣my si臋 id膮c bagnami. Z tego okr膮偶enia wyszli – Andrzej Kiszka „D膮b”, Micha艂 Krupa „Wierzba”, Stanis艂aw Marciniak „Czarny”, Kazimierz Zabiegli艅ski „Kuna”, J贸zef K艂y艣 „Rejonowy”. (…)”
Sierpie艅 1950 r. w Lasach Janowskich z radiostacj膮 dostarczon膮 przez UB, od lewej: Adam Kusz 鈥濭arbaty鈥, Tadeusz Parylak 鈥濩zarny鈥, Tadeusz Haliniak 鈥濷pium鈥. (fot. Fundacja KEDYW)
W raporcie Komendy Milicji Obywatelskiej w Lublinie z dnia 6 sierpnia 1957 r. znajduj膮 si臋 nast臋puj膮ce informacje dotycz膮ce ob艂awy na oddzia艂 Adama Kusza „Garbatego” (pisownia oryginalna):
„(…) …Po aresztowaniu „Ojca Jana” (Franciszka Przysi臋偶niaka – przyp. red.) dow贸dc膮 zosta艂 呕arski J贸zef ps. „Wo艂yniak” (b艂臋dnie podali nazwisko -red.), kt贸ry w 1946 r. zosta艂 zabity, a na jego miejsce mianowany Kusz Adam.
聽 聽 W czasie amnestii w 1947 r. cz臋艣膰 cz艂onk贸w bandy ujawni艂a si臋, a kilku z niej na czele z Kuszem Adamem pozosta艂a w konspiracji.
聽 聽 W dniu 19 sierpnia 1950 r. w pow. Jan贸w Lubelski nast膮pi艂a likwidacja wspomnianej bandy, kt贸ra liczy艂a 12 cz艂onk贸w uzbrojonych w bro艅 maszynow膮 jak „Dykteriowy”, PPS-ze, karabiny i pistolety.
聽 聽 Podczas likwidacji zostali zabici:
聽 聽 1. D-ca Kusz Adam ps. „Adam”, „Garbaty”
聽 聽 2. Z-ca Haliniak Tadeusz ps. „Opium”
聽 聽 3. O偶ga W艂adys艂aw ps. „B贸r”
聽 聽 4. Dziura Andrzej ps. „Stach”
聽 聽 5. Pude艂ko Wiktor ps. „Wiktor”
聽 聽 6. Kazik nazwisko niznane
聽 聽 Po zlokalizowanych bandytach zdobyto nastepuj膮c膮 bro艅: 4 RKM „Dykteriowy”, 2 RKM r贸偶ne, 3 automaty PPS-ze, 1 automat PPS, 1 KB „Mauzer”, 7 pistolet贸w r贸偶nych i 7 granat贸w.
聽 聽 Z naszej strony poniesione starty 3 偶o艂nierzy KBW zabitych i 7 rannych, w tym jeden oficer.
聽 聽 Pozostali cz艂onkowie bandy wydostali si臋 z okr膮偶enia z kt贸rych w p贸藕niejszym czasie dw贸ch zosta艂o zabitych, dw贸ch ujawni艂o si臋, a s膮 nimi Dec Jan zam. pow. Hrubiesz贸w i Zabiegli艅ski Kazimierz zam. w Wierzchowiskach pow. Jan贸w Lubelski.
聽 聽 Natomiast pozosta艂ych dw贸ch cz艂onk贸w jak Kiszka Andrzej i Krupa Micha艂 ukrywaj膮 si臋 do obecnej chwili.
聽 聽 Je艣li chodzi jakich przest臋pstw dokona艂a banda Kusza Adama, to pod tym k膮tem dok艂adnego rozeznania nie posiadamy wiemy, 偶e przed amnesti膮 w 1947 r., mieli dokona膰 napad贸w terrorystycznych na posterunki MO w Biszczy, Tarnogrodzie i Potoku G贸rnym pow. Bi艂goraj. Nie wiemy r贸wnie偶 jak膮 bezpo艣rednio dzia艂alno艣膰 w bandzie przejawia艂 Krupa Micha艂, oraz nie ustalili艣my takich 艣wiadk贸w kt贸rzy mogliby zezna膰 o jego przest臋pczej dzia艂alno艣ci, bo bezpo艣rednio nie interesowali艣my si臋 Krup膮 Micha艂em, a interesowa艂a si臋 nim i interesuj膮 w obecnej chwili KP MO w Nisku. …(…)”
Obaj Krupa i Kiszka ukrywali si臋 jeszcze przez wiele lat po akcji na oddzia艂 „Garbatego” w 1950 r. Dopiero w 1959 r. Micha艂 Krupa ps. „Wierzba” zosta艂 aresztowany przez MO i skazany na 15 lat wi臋zienia, jednak po obni偶eniu w 1961 r. kary do o艣miu lat wyszed艂 na wolno艣膰 w 1965 r. Zmar艂 w Ulanowie ko艂o Rudnika nad Sanem w 1970 r.
Drugi za艣 Andrzej Kiszka ps. „D膮b” ukrywa艂 si臋 w le艣nym bunkrze, a偶 do ostatniego dnia 1961 r. kiedy to zosta艂 zdradzony przez cz艂onka rodziny. Pocz膮tkowo zosta艂 skazany na do偶ywocie, a potem wyrok obni偶ono do 15 lat. Wyszed艂 na wolno艣膰 w 1971 r. Andrzej Kiszka zmar艂 w czerwcu 2017 r. by艂 jednym z najd艂u偶ej ukrywaj膮cych si臋 przed komunistycznymi s艂u偶bami „呕o艂nierzem Wykl臋tym”.
O Andrzej Kiszce ps. „D膮b” >>TUTAJ
Pami臋膰 w ka偶d膮聽rocznic臋
Co roku 艢wiatowy Zwi膮zek 呕o艂nierzy Armii Krajowej Ko艂o Obwodu Nisko – Stalowa Wola upami臋tnia ob艂aw臋 na oddzia艂 „Garbatego” przez odwiedzanie miejsca obozowania oddzia艂u i miejsca jego walki z komunistami na tzw. Tu艂owej G贸rze w Lasach Janowskich. Miejsce gdzie obozowa艂 oddzia艂 stoi pami膮tkowy krzy偶 gdzie od wielu lat spotykaj膮 si臋 cz艂onkowie 艢Z呕AK i sympatycy by z艂o偶y膰 kwiaty i zapali膰 poleg艂ym znicze.
W tym roku r贸wnie偶 odb臋dzie si臋 wycieczka (w艂asnym transportem) zorganizowana przez 艢Z呕AK na oddalon膮 ok. 28 km od Stalowej Woli Tu艂ow膮 G贸r臋. Wyjazd ze Stalowej Woli we wtorek 21 sierpnia 2018 r. o godz. 16.45. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych zwiedzaniem tego miejsca wraz z nami. Ch臋tnych prosimy o kontakt na adres mailowy Fundacji lub telefonicznie tel. 722-333-960.
MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Skarbimir Socha „Czerwona 艢mier膰”.
Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie spo艂ecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza dzia艂alno艣膰 opiera si臋 na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osi膮gniemy celu! WESPRZYJ NAS!聽
Konto bankowe: SANBank Nadsa艅ski Bank Sp贸艂dzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kart膮 p艂atnicz膮 przez system p艂atno艣ci PayPal