01.03.1897 r. urodził się kpt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba” – Komendant Armii Krajowej Obwodu Nisko – Stalowa Wola

©Fundacja KEDYW

(fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli)

kpt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba”

ur. 01.03.1897 r. – zm. ?.03.1944 r.

Kapitan Wojska Polskiego II RP
Komendant Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) Stalowa Wola
Komendant Armii Krajowej (AK) Obwodu Nisko – Stalowa Wola


Kazimierz Pilat urodził się 1 marca 1897 r. w Tyczynie koło Rzeszowa (woj. podkarpackie). Był synem Franciszka i Wiktorii z d. Paśko. Miał cztery siostry i czterech braci. Jako młody chłopiec pomagał ojcu w prowadzeniu zakładu ślusarsko-kowalskiego. Podczas pracy z ojcem zaowocowało w nim zamiłowanie do techniki. Jeszcze jako młody chłopiec działał przez kilka lat w niepodległościowej organizacji „Zarzewie”. W 1914 r. zdał maturę w Rzeszowie.

©Fundacja KEDYW

Od lewej: żona Józefa, syn Wojciech i Kazimierz Pilat (fot. Kolekcja Karola Karbarza)

Służba w wojsku

W wieku 18 lat został powołany do służby wojskowej w armii austriackiej. W latach 1915-1916 ukończył kurs oficerski w czeskiej Opawie. Praktykę odbywał w jednostkach liniowych gdzie czekała na niego wojna na froncie wschodnim. Potem był front włoski, walki w Alpach i na bagnistych terenach nad rzeką Piave. Tam też został ranny i zachorował na malarię. Po powrocie do Polski od listopada 1918 r. do 1922 r. był żołnierzem tworzącego się Wojska Polskiego II RP. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej, jako obrońca Lwowa, a następnie w wojnie z bolszewikami.

Okres międzywojenny

Po demobilizacji rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej. W latach 1922-1929 studiował na wydziale mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Został inżynierem mechanikiem. Pracował we lwowskiej Elektrowni, w dyrekcji Lasów Państwowych w Łucku, w zakładach produkujących dla wojska, w warsztatach portowych rzecznej Marynarki Wojennej w Pińsku, Zakładach Balonowych i Wytwórni Spadochronów w Legionowie, a także Zbrojowni nr 2 w Warszawie. 5 lutego 1930 r. ożenił się z Józefą Kopyto w kościele parafialnym w Zakopanem i wkrótce urodził się syn Wojciech. W październiku 1938 r. przeprowadził się z rodziną do Stalowej Woli by podjąć pracę w Zakładach Południowych Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) w Stalowej Woli, gdzie początkowo pracował w dziale konstrukcyjnym, a następnie w dziale gospodarki maszynowej.

©Fundacja KEDYW

(fot. Kolekcja Karola Karbarza)

Konspiracja

Kazimierz Pilat od wybuchu wojny działał w stalowowolskiej konspiracji, był jednym z organizatorów Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) na terenie Stalowej Woli i jego pierwszym komendantem. Po powołaniu Armii Krajowe pełnił również funkcję pierwszego Komendanta Obwodu Nisko-Stalowa Wola AK.

Jako komendant obwodu zaplanował i zorganizował wiele akcji bojowych na terenie obwodu. W czasie swojej działalności doprowadził do scalenia Batalionów Chłopskich (BCh) n terenie obwodu oraz do częściowego scalenia NOW z AK. Był bardzo lubiany wśród pracowników Zakładów Południowych i szanowanych przez działaczy konspiracji. Przez całe życie cechowała go niezwykła solidność, poczucie odpowiedzialności, porządku i zdyscyplinowanie.

Aresztowanie

9 marca 1944 r. Kazimierz Pilat został aresztowany przez Niemców na terenie Zakładów Południowych w Stalowej Woli i został osadzony w areszcie stalowowolskiej Gestapo, której siedziba mieściła się przy dzisiejszej ul. Skoczyńskiego 26. Prawdopodobnie przyczyną aresztowania było zdobycie przez Niemców informacji o tym, że na zlecenie Kazimierza Pilata została sfotografowana i przekazana do Londynu dokumentacja produkowanego w Zakładach Południowych niemieckiego działa przeciwlotniczego „Flak 8.8”. Do dziś jednak nie wiadomo kto wydał Kazimierza Pilata.

Tortury i egzekucja

Podczas śledztwa w siedzibie Gestapo był brutalnie torturowany lecz nie wydał nikogo. Według informacji przekazanej przez niemieckiego lekarza dra Richarda Herbolda, tego samego dnia został zabity, a następnie zakopany na terenie dzisiejszego Parku Miejskiego. Niemcy nigdy nie zdradzili dokładnego miejsca jego pochówku, co miało być z ich strony aktem zemsty za jego patriotyczną działalność. Do dziś pozostaje nieodnaleziony.

W 1989 r. za staraniem kolegów ze Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Kazimierz Pilat został upamiętniony pomnikiem na terenie parku w pobliżu Szkoły Muzycznej. Park gdzie prawdopodobnie spoczywają zwłoki kpt. Pilata nazywa się dziś Parkiem Miejskim im. kpt. Kazimierza Pilata.

©Fundacja KEDYW

Pomnik Kazimierza Pilata na terenie dzisiejszego Parku Miejskiego im. Kazimierza Pilat (fot. Fundacja KEDYW)

Badania IPN

Po wojnie podczas budowy bloków w okolicy dawnej siedziby Gestapo natrafiono kilkakrotnie na zwłoki osób, które prawdopodobnie były ofiarami niemieckiej Gestapo. Żadna z tych ofiar nigdy nie została zidentyfikowana, lecz przypuszczano, że prawdopodobnie nie były to szczątki kpt. Kazimierza Pilata.

W 2018 r. po raz pierwszy po wojnie oddział Poszukiwań i Identyfikacji rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej przy współpracy Miasta Stalowej Woli podjął próbę zbadania terenu w Parku Miejskim, który został przeznaczony pod budowę infrastruktury tzw. „Parku Wodnego” i „Parku Linowego”. Niestety badania nie powiodły się, a z powodów budżetowych w 2018 r. bania zostały wstrzymane i do dziś nie zostały wznowione.

Wciąż pozostaje nadzieja, że w przyszłości przy wznowionych pracach IPN zostaną podjęte badania DNA na odnalezionych w przeszłości ofiarach i być może jedną z tych ofiar będzie kpt. Kazimierz Pilat „Zaremba”.

Niestety 78 lat po śmierci kpt. Kazimierza Pilata sytuacja pokazuje, że wciąż w wolnej Polsce brakuje nie tylko pieniędzy ale i dobrej woli na odnalezienie swojego wielkiego bohatera.

Cześć Jego Pamięci!

 

MW / MKDAK / Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Zdzisław Domino „Głos Tyczna” 2009. Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

© COPYRIGHT 2016-2022 Fundacja KEDYW. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody Fundacji KEDYW zabronione!


Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS!

Zostań Patronem Muzeum Kedywu poprzez serwis Patronite:


Lub wesprzyj przelewem bankowym na konto:

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR


Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal: