Wydarzenia II wojny światowej na północnym Podkarpaciu | Strona 2 | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Akcja odbicia cichociemnego oficera Kedywu Okręgu Lwów przez dr Eugeniusza Łazowskiego ps. „Leszcz” ze stalowowolskiej AK

W sierpniu 1944 roku znany dziś współtwórca sztucznej epidemii tyfusu plamistego w okolicy Stalowej Woli oraz żołnierz NOW i AK doktor Eugeniusz Łazowski ps. „Leszcz” otrzymał ostatni rozkaz od Komendy Obwodu Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej. Nie wiedział wtedy, że wkrótce odegra główną rolę w akcji Kedywu Obwodu Jarosław, w której odbijał będzie wraz ze swoją żoną cichociemnego oficera Kedywu Armii Krajowej Okręgu Lwów.

15 sierpnia 1944 r. odbył się pogrzeb szefa Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola ppor. Stanisława Bełżyńskiego ps. „Kret”

Szef Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola ppor. Stanisław Bełżyński ps. „Kret” poległ 18 maja 1944 r. podczas niemieckiej obławy na tajną bazę Kedywu w Rozwadowie. Początkowo został pochowany w miejscu gdzie zginął. Gdy Sowieci wyparli Niemców z regionu został ekshumowany i pochowany w uroczystym pogrzebie. Nie było to jednak ostateczne miejsce jego spoczynku.

13 sierpnia 1944 r. ekshumowany został Zygmunt Kajzer ps. „Mały” – żołnierz Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola

Zamordowany przez Niemców w lipcu 1944 roku Zygmunt Kajzer ps. „Mały” został po wycofaniu się na zachód Niemców ekshumowany i przeniesiony z Niska na Cmentarz Parafialny do Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie). Zygmunt Kajzer początkowo pochowany został w jednym grobie z poległym w maju dowódcą Kedywu Stanisławem Bełżyńskim ps. „Kret”, którego ekshumacja odbyła się dzień później.

12 sierpnia 1910 r. urodził się Stanisław Żurawski – więzień pierwszego transportu do KL Auschwitz

Był mieszkańcem Charzewic, obecnej dzielnicy Stalowej Woli (woj. podkarpackie). W czasie niemieckiej okupacji wywieziony został pierwszym transportem do niemieckiego obozu KL Auschwitz z grupą, w której jechał jego brat oraz przyszły dowódca Kedywu Armii Krajowej w Rozwadowie Stanisław Bełżyński ps. „Kret”. Stanisław Żurawski był w grupie pierwszych stu więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.

1 sierpnia 1944 r. w godzinę „W” do Stalowej Woli wkroczyła sowiecka Armia Czerwona

Gdy 1 sierpnia 1944 roku w godzinę „W” w Warszawie AK rozpoczynało Powstanie Warszawskie, w tym czasie o godz. 17.00 do Stalowej Woli (woj. podkarpackie) wkroczyły pierwsze oddziały sowieckiej Armii Czerwonej. W rejonie ulic Mickiewicza i Staszica doszło do pierwszych starć Sowietów z zaskoczonymi Niemcami. Walki przeszły przez miasto i przesunęły się do Rozwadowa, gdzie następnego dnia w wyniku ostrej walki spłonęło kilka zabudowań oraz Ratusz na Rynku.

31 lipca 1944 – Ostatni dzień niemieckiej okupacji Stalowej Woli

Niemcy zaskoczeni szybko przesuwającym się frontem wschodnim, rozpoczęli odwrót na zachód w ostatnich dniach lipca 1944 roku. W tym momencie sowiecka Armia Czerwona była już kilka kilometrów od miasta Stalowej Woli, więc Niemcy w pośpiechu ładowali transporty zrabowanych maszyn i sprzętu z Zakładów Południowych (COP), które przez 5 lat wykorzystywali do produkcji zbrojeniowej, w tym m.in. dział przeciwlotniczych Flak 8,8.

Nieudana akcja „Burza” w obwodzie „Niwa” AK

Do końca lipca 1944 roku Niemcy zdołali mocno osłabić struktury AK w obwodzie niżańsko-stalowowolskim rozpracowując i aresztując wielu żołnierzy obwodu. Większość oddziałów osłabionych aresztowaniami i egzekucjami nie była w stanie podjąć zamierzonych przez dowództwo działań w ramach akcji „Burza”. W Stalowej Woli nie udało się AK zabezpieczyć ani miasta, ani Zakładów Południowych (COP). Pomimo tak dużych problemów organizacyjnych w obwodzie, udało się pod kierownictwem Kedywu wyzwolić samodzielnie przynajmniej jedną miejscowość - miasto Rudnik nad Sanem.