76 lat temu Naczelny Wódz Polski Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz powołania ARMII KRAJOWEJ. AK była fenomenem w skali świata, w swoim szczycie liczyła ponad 350.000 żołnierzy i stanowiła największą i najsprawniej zorganizowaną podziemną armię w okupowanej przez Niemców Europie.

Armia Krajowa została powołana 14 lutego 1942 r. z rozkazu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na uchodźstwie gen. Władysława Sikorskiego. Pierwszym Komendatem Głównym AK został mianowany gen. Stefan Rowecki ps. „Grot”. Powołanie AK było wynikiem potrzeby usprawnienia działalności Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), który wówczas pełnił rolę głównych Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego na terenach okupowanej Polski. Celem przemianowania ZWZ i utworzenie AK przez Polskie Państwo Podziemne było uporządkowanie i usprawnienie dotychczasowych struktur oraz scalenie różnych organizacji konspiracyjnych, które powstawały po klęsce Wojska Polskiego w wrześniu 1939 roku. Polskie Państwo Podziemne powołaniem AK dążyło do stworzenia jednej wielkiej armii aby stawić czoła niemieckiemu okupantowi podczas II wojny światowej i by w odpowiednim momencie przy wsparciu wojsk alianckich uderzyć w okupanta w ogólnopolskim powstaniu.

Główną walkę w AK stanowił sabotaż i dywersja, którą zaraz po utworzeniu AK uporządkowało w oddzielny pion Kierownictwa Dywersji tzw. „Kedyw”. AK oprócz dobrze zorganizowanego pionu dywersyjnego posiadała bardzo dobrze zorganizowaną siatkę wywiadu, pion propagandy oraz sądownictwo.

Armia Krajowa była fenomenem w skali świata, w swoim szczycie liczyła ponad 350.000 żołnierzy i stanowiła największą i najsprawniej zorganizowaną podziemną armię w okupowanej przez Niemców Europie.

AK została rozwiązana 19 stycznia 1945 r. przez ostatniego Komendanta AK gen. Leopolda Okulickiego aby uchronić żołnierzy AK przed spodziewanymi represjami zapowiadającej się nowej sowieckiej okupacji. Jak dziś wiemy zabieg ten nic nie zmienił, a sowieckie NKWD aresztowało tysiące żołnierzy AK, których cześć wywieziono w głąb Rosji, a część wymordowano by uniknąć jakiegokolwiek oporu przeciw nowej komunistycznej władzy.

AK w Stalowej Woli

Taj jak w całej okupowanej przez Niemców Polsce w Stalowej Woli od samego początku prężnie działała konspiracja w tym także oddział ZWZ, któremu dowodził kapitan Wojska Polskiego Kazimierz Pilat ps. „Zaremba”. W lutym 1942 r. stalowowolski ZWZ podporządkował się rozkazowi naczelnego wodza i natychmiast Kazimierz Pilat przystąpił do formowania niżańskiego obwodu Armii Krajowej, którego również nazywano Obwodem Nisko – Stalowa Wola. Obwód Nisko podlegał Inspektoratowi AK w Mielcu, który to zaś podlegał podokręgowi AK w Rzeszowie.

Od samego początku powołania AK, umieszczona została w Stalowej Woli Komenda Obwodu, która prawie że do końca niemieckiej okupacji była w Stalowej Woli. Na kilka miesięcy przed wkroczeniem Sowietów została przeniesiona do Rudnika nad Sanem. Na terenie obwodu, którego dowódcą pozostał komendant kpt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba” powołano następujące oddziały i plutony, które tworzyły struktury Obwodu Nisko – Stalowa Wola Armii Krajowej:

Obwód AK Nisko – Stalowa Wola, krypt. „Niwa”, „Naleśnik”, „Fc”, „150”

• Placówka Rozwadów krypt. „Wilcze Łyko” z oddziałem o krypt. „152”
  • Do placówki Rozwadów należało 5 plutonów podległych oddziałowi, które obejmowały: Dworzec PKP, Charzewice, Turbię, Jastkowice i Pysznicę
• Placówka Stalowa Wola krypt. „Pelargonia” z oddziałem o krypt. „154′
• Placówka Nisko krypt. „Nasturcja” z oddziałem o krypt. „156”
• Placówka Rudnik nad Sanem krypt. „Róża” z oddziałem o krypt. „158”
• Placówka Jeżowe z oddziałem o krypt. „158”
• Podobwód Ulanów krypt. „Wrzos”, który posiadał oddział w Ulanowie oraz 2 podległe plutony w Zarzeczu i Domostawie-Katach.
• Oddział Kierownictwa Dywersji Obwodu tzw. „Kedyw” o krypt. „Górka”, posiadał swój odrębny konspiracyjny lokal w Rozwadowie. (Dzisiejszy gmach powstającego Muzeum Kedywu)
• Oddział Partyzancki „Kmicica” pod dowództwem Jana Orła-Wysockiego krypt. OP-33
• Oddział Partyzancki NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka krypt. OP-44 (Wspólnie dowodzony przez NOW i AK)
• Oddział Korpusu Zachodniego w Stalowej Woli (KZ-AK)
• Oddział Wojskowej Służby Kobiet w Stalowej Woli (WSK-AK)
• Obwód Nisko – Stalowa Wola AK współpracował z Wywiadem Strategicznym AK o krypt. „Wschód”, który działał na terenie obwodu oraz w Sandomierzu i Tarnobrzegu, podlegał bezpośrednio dowództwie Okręgu AK w Krakowie.

Obwód Nisko – Stalowa Armii Krajowej został rozwiązany po rozkazie gen. Leopolda Okulickiego w styczniu 1945 roku.

Obchody 76. Rocznicy Powołania Armii Krajowej w Stalowej Woli

W środę 14 lutego 2018 r. – spotykamy się o godz. 15:00 by uczcić 76 rocznicę powołania Armii Krajowej i naszych lokalnych bohaterów Obwodu Nisko Stalowa Wola Armii Krajowej.

Do uczestnictwa w tym patriotycznym wydarzeniu zapraszają Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Koło Obwodu Nisko – Stalowa Wola oraz Fundacja KEDYW.

MW/Fundacja KEDYW/MKDAK