30.05.1946 r. funkcjonariusze UB zabili żołnierza AK Jana Zawitkowskiego ps. „Jonas”

Jan Zawitkowski ps. „Jonas”

ur. 25 grudnia 1895 r. – zm. 29-30 maja 1946 r.

Żołnierz Legionów Polskich
Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Armii Krajowej Obwodu Nisko–Stalowa Wola

Jan Zawitkowski urodził się w Szówsku koło Jarosławia w woj. lwowskim (obecnie woj. podkarpackie). Był synem Tomasza i Marii z d. Oronowicz. Później wraz z żoną Marią z d. Dąbek (spokrewnioną ze Stanisławem Dąbkiem obrońcą Gdyni urodzonym w Nisku) i dwoma synami Władysławem i Józefem zamieszkali w Nisku koło Stalowej Woli (woj. podkarpackie). Obaj synowie Jana w czasie niemieckiej okupacji działali w konspiracji antyniemieckiej, byli żołnierzami partyzanckiego oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka.

Okres I wojny

Jan Zawitkowski w 1914 r. walczył w Legionach Polskich pod dowództwem gen. Józefa Hallera oraz kapitana Leopolda Lisa-Kuli. W czasie walk z Ukraińcami i Bolszewikami w Złotej Lipie kolo Lwowa (Kresy Wschodnie) był ranny w nogę.

W 1919 roku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został żołnierzem Wojsa Polskiego, w którym służył pod dowództwem gen. Władysława Sikorskiego.

Okres II wojny

We wrześniu 1939 roku Jan Zawitkowski brał udział w obronie Zakładów Południowych w Stalowej Woli. Później podczas niemieckiej okupacji Jan Zawitkowski jak jego synowie działał w konspiracji. Był szkolony w tajnej szkole podoficerskiej. Następnie służył w szeregach Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) oraz Armii Krajowej Obwodu Nisko–Stalowa Wola.

Gdy był spalony w rodzinnej okolicy wraz z kolegami z Niska – Janem Szewczykiem i Stefanem Sękiem ukrywali się w województwie kieleckim, tam w szeregach lokalnej Armii Krajowej nadzorował zrzuty z angielskich samolotów z bronią i lekarstwami dla AK.

Tablica upamiętniająca Jan Zawitkowskiego ps. „Jonas” na kościele M.B. Różańcowej w Stalowej Woli (fot. Fundacja KEDYW)

Aresztowanie i tajemnicza śmierć

Po wojnie z Niemcami Jan Zawitkowski powrócił w rodzinne strony. Wówczas na terenach obecnego województwa podkarpackiego rozpoczynała się sowiecka okupacja i z nią prześladowania żołnierzy AK. W maju 1946 r. Jan Zawitkowski został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa (UB) w rodzinnym Nisku. Według świadków, Pana Zalewskiego z Warchołów (obecnie dzielnica Niska) i ówczesnego naczelnika stacji kolejowej w Stalowej Woli, Jan Zawitkowski został aresztowany i zabrany na przesłuchanie, z którego już nie powrócił. Ciało zamordowanego Jana Zawitkowskiego, ze śladami postrzału, odnalazł później rolnik w rejonie kapliczki Matki Bożej Różańcowej w Chyłach (obecnie dzielnicy Stalowej Woli).

Upamiętniony tablicą

Dziś w okolicy gdzie zostało porzucone ciało Jana Zawitkowskiego, w miejscu dawnej kapliczki stoi murowany kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. W grudniu 2004 r. na elewacji kościoła została odsłonięta i poświęcona tablica upamiętniająca Jana Zawitkowskiego ps. „Jonas”.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Wspomnienia Jana Zawitkowskiego.