16 grudnia 1907 r. urodził się niezłomny prof. Wacław Górski ps. „Żmuda” – żołnierz AK i WiN | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

(fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli)

prof. Wacław Górski ps. „Żmuda”

16 grudnia 1907 – 3 czerwca 1992

Szef wywiadu strategicznego AK w Stalowej Woli
Nauczyciel Tajnych Komplet
Żołnierz „Wolność i Niezawisłość” (WiN)

Profesor Wacław Górski urodził się 16 grudnia 1907 roku we wsi Żabno (woj. lubelskie). Był synem Anny i Jana. Jego rodzice byli ludźmi, dla których wiara i miłość do Ojczyzny stanowiły naczelne wartości. Miłość do ludzi i patriotyzm, który zaszczepili młodemu Wacławowi rodzice pozostał z nim przez całe życie. W 1920 roku ukończył szkołę podstawową w Żabnie. 27 maja 1927 roku zdał egzamin dojrzałości w Seminarium Nauczycielskim w Rudniku nad Sanem (woj. podkarpackie).

Praca nauczycielska

Przed wojną pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej w Woli Węgierskiej, później w Jarosławiu i Pruchniku. Był kierownikiem pięcio klasowej szkoły powszechnej w Wiązownicy. W trakcie pracy nauczycielskiej nieustannie doskonalił swoje kwalifikacje. W 1938 roku ukończył Państwowy Instytut Nauczycielski w Warszawie, a jego praca dyplomowa pt. „Analiza psychologiczna wspomnień z wczesnego dzieciństwa” została wydrukowana w Ruchu Pedagogicznym. W tym czasie otworzyła się przed Wacławem Górskim perspektywa pracy naukowej pod kierunkiem Floriana Znanieckiego. Jednak decyzją władz oświatowych został przeniesiony do powstającego Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) z zadaniem organizowania szkoły powszechnej w Stalowej Woli, gdzie budowane były Zakłady Południowe (COP) i przyzakładowe osiedle.

Wybuch wojny i konspiracja

Rok szkolny w siedmioklasowej Szkole Podstawowej nr 1 w Stalowej Woli rozpoczął się 17 września 1938 r. Pierwszym jej kierownikiem został Wacław Górski. Po wybuchu wojny w 1939 roku nauka rozpoczęła się dopiero 14 października. Po zajęciu przez Niemców Stalowej Woli, nowe okupacyjne władze zakazały wykładania literatury polskiej, historii i geografii. Wkrótce po tym Wacław Górski został powiadomiony przez dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Nisku o istniejącej w Polsce podziemnej władzy (Polskie Państwo Podziemne), która wydała polecenie nauczycielom natychmiastowego uruchomienia szkół z pełnym programem tajnego nauczania. Niestety już 6 listopada pod pozorem konferencji Niemcy ściągnęli nauczycieli z całego powiatu do Niska i aresztowali większość z nich. Wśród aresztowanych było 33 mężczyzn i 15 kobiet. Aresztowania nie objęły nauczycieli pochodzenia ukraińskiego, oszczędzono też matki małych dzieci. Wraz z aresztowanymi Wacław Górski znalazł się w więzieniu na Zamku w Rzeszowie. Tam w więzieniu nauczyciele porozumieli się i ustalili, że rozpoczną tajne nauczanie po ewentualnym zwolnieniu. Tak też się stało i od razu po zwolnieniu z więzienia Wacław Górski wraz z Witoldem Habdank-Kossowskim zaczęli w swoich mieszkaniach tajne nauczanie dla młodzieży ze Stalowej Woli.

Podczas niemieckiej okupacji został żołnierzem i szefem wywiadu strategicznego Armii Krajowej, który działał na terenie Stalowej Woli. Wywiad Strategiczny AK obejmował okupowane Zakłady Południowe (COP) i węzeł kolejowy w Rozwadowie. W 1944 roku Gestapo wpadło na ślad jego pracy konspiracyjnej, jednak dzięki szybkiemu ostrzeżeniu nie udało się Niemcom aresztować Wacława Górskiego. Dzięki dużej życzliwości wielu ludzi udało się mu ukryć w powiecie dębickim gdzie przetrwał wojnę z Niemcami.

Po wojnie z niemcami

Po wojnie powrócił do Stalowej Woli i nadal pełnił funkcję kierownika szkoły w Stalowej Woli. Uczestniczył w organizowaniu szkolnictwa i kształceniu nauczycieli w powiecie niżańskim i udzielał się w Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP).

W latach 1945-47 sprawował mandat radnego w Miejskiej Radzie Narodowej w Stalowej Woli. Na na sesji MRN z dnia 17 kwietnia 1945 roku z jego inicjatywy nie powrócono do literowych nazw ulic w Stalowej Woli, tylko zastąpiono je nazwami.

Po rozwiązaniu Armii Krajowej kontynuował pracę konspiracyjną przeciwko nowemu sowieckiemu okupantowi w szeregach „Wolność i Niezawisłości” (WiN). W 1947 roku został kolejny raz aresztowany, tym razem przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa (UB) i oskarżony o przynależność do tajnej organizacji WiN. Po 3 latach więzienia we Wronkach powrócił do Stalowej Woli ze zniszczonym zdrowiem. Dodatkowo jako „wróg Polski Ludowej” nie mógł powrócić do pracy jako pedagog. Ponieważ komunistyczne władze zabroniły mu pracy zawodowej, podjął pracę jako robotnik w Hucie Stalowa Wola, a następnie w stalowowolskiej Elektrowni. Do szkolnictwa powrócił dopier oficjalnie, na prośbę Miejskiej Rady Narodowej w 1956 roku. Tego samego roku ponownie podjął pracę jako profesor w Liceum dla Pracujących w Stalowej Woli.

W 1962 roku ukończył psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie rozpoczął pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie pracował w poradniach psychologicznych w Stalowej Woli i Nisku.

2 maja 1973 r. otrzymał Medal Pamiątkowy wydany z okazji 100-lecia Akademii Umiejętności za wkład pracy nad dziejami tajnej oświaty. Był oddanym pedagogiem, posiadał wielką wiedzę historyczną, pedagogiczna i psychologiczną. Biegle władał językiem niemieckim i angielskim. W 1974 r. przeszedł na emeryturę. Został członkiem Komitetu Organizacyjnego Filii KUL w Stalowej Woli. W 1980 roku był współorganizatorem Klubu Inteligencji Katolickiej w Stalowej Woli.

Po 1990 rokiem był jednym z twórców pierwszych struktur koła obecnego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Stalowej Woli.

W 1991 r. wyrokiem sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego unieważniony został wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie z 1948 roku, w wyniku czego Wacław Górski został zrehabilitowany z komunistycznych wyroków. Niestety kilkuletni pobyt w ubeckich więzieniach na zawsze odbił się na jego zdrowiu, z którym miał już kłopoty do końca swego życia.

Wacław Górski był ył żonaty, z żoną Heleną mieli trzy córki. Zmarł 3 czerwca 1992 roku w wieku 84 lat. Spoczywa na Cmentarzu Komunalnym w Stalowej Woli.

Jego imię nosi dziś jedna ze stalowowolskich ulic oraz Szkoła Podstawowa nr 1, której budowę zapoczątkował jeszcze przed wojną.

Grób rodziny Górskich na Cmentarzu Komunalnym w Stalowej Woli. (fot. FK)

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum kierownictwa Dywersji Armii krajowej (w organizacji), PSP Nr 1 w Stalowej Woli im. Wacława Górskiego, http://stalowowolanie.pl/