Kazimierz Moskal ps. „Brzezina”, „Bosak”, „Budulski” 

28 stycznia 1915 – 1976

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej placówki krypt. „Wilcze Łyko” w Rozwadowie (woj. podkarpackie)
Komendant placówki krypt. „152” Armii Krajowej w Rozwadowie (woj. podkarpackie)
Żołnierz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN Rozwadów)

Komendant Kazimierz Moskal urodził się 28 stycznia 1915 roku we wsi Pilchów koło Stalowej Woli (woj. podkarpackie). Szkołę powszechną ukończył w Pilchowie. W latach 1926-1934 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku, które ukończył 11 maja 1934 roku. W latach 1934-1936 odbył służbę wojskową w Kielcach (woj. świętokrzyskie). W wojsku polskim otrzymał stopień podporucznika. Po odbyciu służby wosjskowej powrócił do nauki i w latach 1936-1938 uczył się w Państwowej Szkole Teletechnicznej w Warszawie (woj. mazowieckie).

Wrzesień ’39

W 1939 roku Kazimierz Moskal zmobilizowany został do służby w wojsku z przydziałem do Armii „Kraków” tuż napadem Niemiec na Polskę. W rezultacie wycofania się polskich wojsk na wschód wpadł w ręce Sowietów we Lwowie. Jako oficer uniknął wywózki na śmierć do Katynia, bo wraz z kolegami udało mu się wydostać z niewoli i zbiec do Przemyśla. W Przemyślu u kolegi leczył przez chwilę podniszczone zdrowie, którego doznał podczas kampanii wrześniowej. Następnie przedostał się do rodzinnego domu w Pilchowie. Pierwsze dni wojny dla Kazimierza były bardzo trudne, po powrocie nie rozpoznała Go najbliższa rodzina.

Konspiracja antyniemiecka

Jako zdemobilizowany podporucznik rezerwy nawiązał kontakt z konspiracją i wkrótce został zaprzysiężony do tajnej organizacji w Rozwadowie (obecnie dzielnicy Stalowej Woli) i przyjął konspiracyjny pseudonim „Brzezina”. Jego grupa byłych wojskowych wkrótce podporządkowała się Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) i otrzymała kryptonim „Wilcze Łyko” w ZWZ. W 1942 roku ZWZ weszła w skład Armii Krajowej a jego placówka „Wilcze Łyko” otrzymała nowy kryptonim „152”. W rozwadowskiej AK Kazimierz Moskal pełnił obowiązki dowódcy plutonu krypt. „Az-3” obejmującą wioski Pilchów i Turbię. W późniejszym czasie pełnił również funkcję podkomendnego i dwukrotnie komendanta placówki „152” w Rozwadowie.

Konspiracja antysowiecka

W 1944 roku po tzw. „wyzwoleniu” terenów wschodniej Polski zamiast podziękowań za długą i niebezpieczną walkę przeciwko Niemcom, przyszło zagrożenie prześladowań i aresztowania od strony Sowietów i polskich komunistów z Urzędu Bezpieczeństwa (UB). Zanim to nastąpiło, po rozwiązaniu AK Kazimierz Moskal podjął decyzję pozostania w konspiracji. W Rozwadowie został współorganizatorem struktur antykomunistycznego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN). Aby nie być „na oku” NKWD i UB przez jakiś czas ukrywał się w Bielawie na Śląsku gdzie schronienia udzielił mu kolega i były komendant rozwadowskiej placówki AK Józef Wachsman-Kruczkiewicz ps. „Wolski”, który uciekł tam w 1944 roku gdy był zagrożony aresztowaniem po wpadce tajnej bazy Kedywu AK w Rozwadowie (obecnie powstające Muzeum Kedywu).

Mimo pozornego spokoju w okresie organizowania się konspiracyjnych struktur WiN-u, UB sukcesywnie wyłapywała, aresztowała i wrzucała do więzień żołnierzy AK z terenów Obwodu Nisko-Stalowa Wola. Po referendum z 30 czerwca 1946 roku aresztowania nasiliły się bardziej, szczególnie po fałszywych wyborach do sejmu w styczniu 1947 roku i ogłoszonej z tej okazji fałszywej amnestii. Aresztowania członków WiN-u z tego terenu jako ludzi wrogich nowym komunistycznym władzom dalej nasilały się jesienią 1947 roku i wczesną wiosną 1948 roku.

Aresztowanie

Kazimierz Moskal aresztowany został przez Urząd Bezpieczeństwa 4 grudnia 1947 roku. Wraz z nim aresztowanych zostało w Rozwadowie, Charzewicach, Stalowej Woli i okolicznych miejscowościach około sześćdziesięciu osób. Po czasie część została zwolniona, a część została osadzona w ubeckich aresztach śledczych. Po brutalnym śledztwie wypełnionym potwornymi torturami Kazimierz Moskal stanął 1 czerwca 1948 roku przed komunistycznym sądem wojskowym w Rzeszowie (woj. podkarpackie). Razem z nim przed sądem stanęło jedenastu członków WiN-u.

Skazany na śmierć

Kazimierz Moskal skazany został 7 czerwca 1948 roku przez komunistów na karę śmierci. Jednak na mocy amnestii kara ta została później złagodzona. W sumie Kazimierz Moskal przebywał w więzieniach Polski ludowej 8 lat. Do domu rodzinnego w Pilchowie powrócił 10 maja 1956 roku.

Nie dożył wolnej Polski

Po wyjściu na wolność mimo poważnego uszczerbku na zdrowiu podjął pracę jako elektromonter i wkrótce zawarł związek małżeński z Elżbietą Czajkowską, z którą przez jakiś czas zamieszkiwał w Charzewicach (obecnie dzielnica Stalowej Woli) gdzie urodziła się jego córka Anna. Po urodzeniu córki przenieśli się do Stalowej Woli.

Kazimierz Moskal zmarł po ciężkiej chorobie w 1976 roku w Stalowej Woli. Miał wówczas 61 lat. Pochowany został na Cmentarzu Parafialnym w Stalowej Woli-Rozwadowie.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji),  Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!