sierż. Franciszek Słowik ps. „Smoła”

25 luty 1915 – 18 maja 2005

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Związk Walki Zbrojnej (Chwałowice, woj. podkarpackie)
Żołnierz Armii Krajowej (Radomyśl nad Sanem, woj. podkarpackie)
Dowódca placówki WiN (Chwałowice, woj. podkarpackie)
Działacz NSZZ „Solidarność” Region Ziemia Sandomierska (Stalowa Wola, woj. podkarpackie)

Sierżant Franciszek Słowik urodził się 25 lutego 1915 roku pod rosyjskim zaborem w Chwałowicach koło Radomyśla nad Sanem (obecne woj. podkarpackie). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 1921-1928 chodził do szkoły podstawowej w Chwałowicach. Mimo wybitnych zdolności, warunki materialne rodziny nie pozwoliły mu na kontynuowanie nauki po szkole podstawowej, podjął więc pracę w gospodarstwie domowym.

Służba w wojsku

23 marca 1938 roku powołany został do wojska. Służbę odbył w 38 pułku piechoty, 3 kompani baonu Wojska Polskiego w Lubaczowie (woj. podkarpackie). Jako zdolny i wyróżniający się żołnierz został skierowany do Szkoły Podoficerskiej Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) w Czortkowie na Kresach Wschodnich, którą ukończył z 8. lokatą na 120 żołnierzy.  Po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej dostał przydział do kompanii granicznej w Podwołoczyskach nad Zbruczem (Kresy Wschodnie). Pod koniec sierpnia 1939 roku z chwilą ogłoszenia mobilizacji skierowany został do służby do Kopczyńca na Podolu (Kresy Wschodnie).

Kampania wrześniowa ’39

We wrześniu 1939 roku podczas walk wojennych wycofując się przez Lwów, Przemyśl do Bochni, brał udział w obronie mostu na Rabie. Następnie jego oddział przedostał się przez Tarnów, Rzeszów do Rudnika nad Sanem i tam znów bronił kolejnego mostu, tym razem na Sanie. 13 września 1939 roku w wyniku walk w miejscowości Zofianka koło Janowa Lubelskiego (woj. lubelskie) został ciężko ranny. Tam zakończył walkę w kampanii wrześniowej w stopniu starszego sierżanta i stamtąd udał się w rodzinne strony gdyż znalazł się zaledwie kilkanaście kilometrów od domu.

Konspiracja antyniemiecka

Po powrocie do domu i wyleczeniu ran wstąpił w szeregi Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) w Chwałowicach, a następnie służył w Armii Krajowej w Radomyślu nad Sanem. Jako żołnierz ZWZ-AK uczestniczył w wielu akcjach bojowych, m.in. w rozbiciu niemieckiego posterunku policji we Wrzawach (woj. podkarpackie) gdzie żołnierze AK zlikwidowali posterunek policji i jego komendanta, gorliwego volksdeutscha Alberta Alschera, za którego niestety Niemcy później wykonali odwet rozstrzeliwując 25 Polaków za majątkiem Lubomirskich w Charzewicach (obecnie dzielnica Stalowej Woli).

Konspiracja antykomunistyczna

W 1944 roku po wojnie z Niemcami dostrzegając nowe zagrożenie ze strony Sowietów i polskich komunistów pozostał w konspiracji i zdecydował się na dalszą walkę z nowym okupantem oraz jego pomagierami. W styczniu 1945 roku po rozwiązaniu AK przyłączył do tworzenia Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN) w swoich rodzinnych Chwałowicach i wkrótce został mianowany szefem placówki.

Prześladowanie komunistów

Sierżant Franciszek Słowik ps. „Smoła” aresztowany został 1 kwietnia 1948 roku przez Urząd Bezpieczeństwa (UB). Po brutalnym śledztwie i torturach skazany został przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie na 12 lat pozbawienia wolności i utratę mienia. Karę więzienia odbywał w Rzeszowie, Wronkach i Piechcinie. Z komunistycznego więzienia zwolniony został zdruzgotany i schorowany 19 października 1954 roku. Po latach tak wspominał czas więzienia:

„Po wyjściu na wolność nie mogłem wrócić do równowagi życiowej i psychicznej. Stale wydawało mi się, że obok stoi strażnik, po nocach śniły mi się kipisze, a ręce mimowolnie składałem do tyłu”

Ten bardzo okrutny i wyczerpujący dla niego czas spędzony w PRL-owskich więzieniach opisał w swojej książce pt. „A czyny wasze będą spisane” wydanej w 2000 roku.

Trzecia konspiracja

Po odbyciu kary za przynależność do Armii Krajowej i po przywróceniu zdrowia, wraz z rodziną przeprowadził się w 1959 roku do Charzewic i wkrótce podjął pracę w Hucie Stalowa Wola. W 1980 roku przyłączył do tzw. trzeciej konspiracji czyli w szeregi NSZZ „Solidarność” w Stalowej Woli. Franciszek Słowik jako jeden z nielicznych mieszkańców Stalowej Woli walczył o wolną Polskę podczas niemieckiej okupacji i przez cały okres komunistycznej PRL, w sumie 50 lat. Jako jeden z niewielu niezłomnych doczekał wolnej Polski.

Działalność kombatancka w III RP

Po 1990 roku Franciszek Słowik walczył o dobre imię żołnierzy Armii Krajowej, był jednym z założycieli i wieloletnim członkiem Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Stalowej Woli (obecnie Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Koło Obwodu Nisko-Stalowa Wola).

Odmówił awansu komunistycznemu Prezydentowi RP

Były prezydent III RP, komunista Aleksander Kwaśniewski mianował go 18 kwietnia 2001 roku podporucznikiem Wojska Polskiego. Franciszek Słowik nie przyjął tego awansu. Dwukrotnie odsyłał akt nominacji, protestując tym samym przeciw stawianiu komunistów na równi z żołnierzami września ’39 roku, ZWZ-AK i podziemia antykomunistycznego z tymi którzy gorliwie służyli w szeregach UB i MO. W 2001 roku odmawiając odebrania nominacji na podporucznika Franciszek Słowik odpowiedział Kwaśniewskiemu:

„To ja w komunistycznych kazamatach zdrowie straciłem, a teraz mam stawać w jednym szeregu z tymi, którzy o utrzymanie komunizmu walczyli? Nigdy!”

Niezłomny sierżant Franciszek Słowik ps. „Smoła” zmarł 18 maja 2005 roku w wieku 90 lat w Charzewicach. Spoczywa na Cmentarzu Parafialnym w Stalowej Woli-Rozwadowie. O wolną Polskę walczył ponad połowę swojego życia.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Franciszek Słowik „A czyny wasze będą spisane”, Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”, Mariusz Krzysztofiński, OBEP IPN Rzeszów.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!