Procesja żałobna idzie przez miasto obecną ul. ks. Jerzego Popiełuszki w stronę ul. Ofiar Katynia na Cmentarz Komunalny (fot. MKDAK)

W Uroczystość Wszystkich Świętych 1945 roku w piwnicach Mauzoleum Żołnierzy Konspiracji w Stalowej Woli złożeni zostali pierwsi żołnierze Armii Krajowej polegli w czasie niemieckiej okupacji. Pogrzeb żołnierzy AK był kolejnym etapem budowy „Mauzoleum dla poległych w walce konspiracyjnej”, które od tej pory stanowi główną katakumbę żołnierzy konspiracji i centralny monument kwatery Cmentarza Wojennego na Cmentarzu Komunalnym w Stalowej Woli.

Pomysł zbudowania Mauzoleum na cześć poległym żołnierzom konspiracji zrodził się jeszcze w 1944 roku i był inicjatywą Władysława Kubikowskiego ps. „Kula” – żołnierza stalowowolskiej Armii Krajowej, dla którego była to bardzo ważna inicjatywa gdyż nie dość, że sam należał do AK, to w wojnie z Niemcami stracił syna Jerzego – żołnierza AK ps. „Mars”.

Pierwsze ekshumacje

Początkiem 1945 roku w mieszkaniu Kubikowskich zawiązał się Komitet Budowy Mauzoleum i wkrótce rozpoczęła się zbiórka pieniędzy na budowę obiektu. Następnie powołany został Komitet Ekshumacyjny, którego zadaniem było ekshumowanie poległych w walkach z Niemcami w Stalowej Woli i jej okolicach oraz tych którzy zostali zamordowani w egzekucjach w lasku koło Elektrowni.

W miarę krótkim czasie udało się Komitetowi zdobyć pozwolenia na budowę i ruszyły prace przy budowie piwnic pod Mauzoleum, gdzie komitet zaplanował uroczyście pochować pierwszych żołnierzy 1 listopada 1945 roku. W tym celu końcem października 1945 roku do przystąpiono do ekshumacji poległych. Wówczas udało się ekshumować 12 poległych żołnierzy AK z sąsiednich miejscowości, a także 10 żołnierzy Korpusu Zachodniego – Armii Krajowej zamordowanych w grudniu 1943 roku w egzekucji podczas święcenia kościoła św. Floriana w Stalowej Woli. Komitetu Budowy Mauzoleum zorganizował tak ekshumacje aby wszyscy ekshumowani żołnierze złożeni zostali w Mauzoleum w Uroczystość Wszystkich Świętych 1 listopada 1945 roku, i tak też się stało.

Wielka manifestacja patriotyzmu

Uroczysty pogrzeb ekshumowanych 22 żołnierzy Armii Krajowej rozpoczął się Mszą Świętą żałobną w kościele św. Floriana. Uroczystości przewodniczył pierwszy proboszcz parafii i były kapelan stalowowolskiej Armii Krajowej ks. Józef Skoczyński ps. „Juliusz”. Mimo, że już w tym czasie na dobre trwały szykany i polowania komunistów na tzw. „bandytów” i „wrogów ludu” oraz w ogóle wszystkich, którzy kontestowali nową sowiecko-komunistyczną władzę, to i tak ludność miasta odważnie wyszła na ulicę z transparentami na cześć swoich bohaterów. Wielka frekwencja składająca się z kilkuset mieszkańców sprawiła, żę przemarsz z trumnami przez całe miasto jak i pogrzeb w Mauzoleum stał się wielką manifestacją polskości, patriotyzmu i chrześcijańskiej wiary. Poniżej kilka zdjęć z przemarszu i ze złożenia trumien żołnierzy w Mauzoleum:

W tą pamiętną Uroczystość Wszystkich Świętych Stalowa Wola uroczyście odprowadziła 1 listopada 1945 roku na wieczną wartę do Mauzoleum następujących żołnierzy:

1. Bogusław Gruszka ps. „Wojnicz” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
2. Czesław Karasiński ps. „Oczko” – żołnierz oddziału AK „Kmicica” Jana Orła-Wysockiego poległy w Ulanowie (woj. podkarpackie).
3. Stanisław Korfel ps. „Korski” – żołnierz Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola poległy w walce z Niemcami w Ulanowie (woj. podkarpackie).
4. Franciszek Kotwica ps. „Bój” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
5. Jerzy Kubikowski ps. „Mars” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
6. Alfred Perkowski ps. „Jur” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
7. Zdzisław Szumbarski ps. „Kali” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
8. Żytomierz Szumbarski ps. „Ziuk” – żołnierz oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka poległy w walce z Niemcami w Grabie (woj. podkarpackie).
9. Robert Tomalik ps „Łysy” – żołnierz oddziału AK „Kmicica” Jana Orła-Wysockiego poległy w Tarnogrodzie (woj. lubelskie).
10. Bronisław Wesołuch – (NN) żołnierz poległy w Domostawie (woj. podkarpackie).
11. Stanisław Radzio – (NN) żołnierz poległy w Nalepach (woj. podkarpackie).
12. Aleksander Chwastikow – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
13. Marian Januszek – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
14. Franciszek Kata – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
15. Kazimierz Kazimierczak – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
16. Alojzy Holeksa – dowódca oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
17. Piotr Muszyński – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
18. Antoni Ochędzan – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
19. Ludwik Piecha – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
20. Czesław Olszewski – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
21. Wiesław Zagoździński – żołnierz oddziału KZ-AK rozstrzelany w egzekucji koło Elektrowni w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).
22. Karol Chyła – leśniczy z Ciemnego Katą rozstrzelany za pomoc partyzantom w Stalowej Woli (woj. podkarpackie).

Historię powstania Mauzoleum przeczytasz TUTAJ.

Cześć Ich Pamięci

Opracowanie i zdjęcia Fundacja KEDYW.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!