Wydarzenia II wojny światowej na północnym Podkarpaciu | Strona 2 | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

31 lipca 1944 – Ostatni dzień niemieckiej okupacji Stalowej Woli

Niemcy zaskoczeni szybko przesuwającym się frontem wschodnim, rozpoczęli odwrót na zachód w ostatnich dniach lipca 1944 roku. W tym momencie sowiecka Armia Czerwona była już kilka kilometrów od miasta Stalowej Woli, więc Niemcy w pośpiechu ładowali transporty zrabowanych maszyn i sprzętu z Zakładów Południowych (COP), które przez 5 lat wykorzystywali do produkcji zbrojeniowej, w tym m.in. dział przeciwlotniczych Flak 8,8.

Nieudana akcja „Burza” w obwodzie „Niwa” AK

Do końca lipca 1944 roku Niemcy zdołali mocno osłabić struktury AK w obwodzie niżańsko-stalowowolskim rozpracowując i aresztując wielu żołnierzy obwodu. Większość oddziałów osłabionych aresztowaniami i egzekucjami nie była w stanie podjąć zamierzonych przez dowództwo działań w ramach akcji „Burza”. W Stalowej Woli nie udało się AK zabezpieczyć ani miasta, ani Zakładów Południowych (COP). Pomimo tak dużych problemów organizacyjnych w obwodzie, udało się pod kierownictwem Kedywu wyzwolić samodzielnie przynajmniej jedną miejscowość - miasto Rudnik nad Sanem.

Lipiec ’44 – Niemcy rozpoczynają odwrót ze Stalowej Woli

Niemcy odnosząc klęskę na wschodnim froncie z nacierającymi od wschodu wojskami sowieckiej Armii Czerwonej, rozpoczęli końcem lipca 1944 r. rabować zakłady zbrojeniowe „Stahlwerke Braunschweig GmbH - Werk Stalowa Wola” (okupowane Zakłady Południowe COP). Niemcy na szybko rozpoczęli demontaż maszyn i wyposażenia nowoczesnych Zakładów Południowych (COP) otwartych zaledwie miesiąc przed niemiecką agresją na Polskę. Choć niemiecka okupacja Stalowej Woli zmierzała ku końcowi, Niemcy nie przestawali do samego końca polować na żołnierzy polskiego ruchu oporu.

19 lipca 1944 r. w Warszawie w akcji „Pawiak” zginęli żołnierze AK bracia Zbigniew i Andrzej Horodyńscy

19 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej w Warszawie podjęły nieudaną akcję „Pawiak”, która miała uwolnić więźniów politycznych z aresztu na Pawiaku. W wśród poległych w akcji byli żołnierze Andrzej i Zbigniew Horodyńscy, dwaj bracia, którzy rok wcześniej przeżyli brutalny mord na ich ziemiańskiej rodzinie w Zbydniowie koło Stalowej Woli.

12 lipca 1945 r. komuniści rozstrzelali w publicznej egzekucji trzech żołnierzy oddziału NZW Tadeusza Gajdy „Tarzana”

12 lipca 1945 r. żołnierze ludowego Wojska Polskiego (LWP) rozstrzelali w publicznej egzekucji na rynku w Janowie Lubelskim (woj. lubelskie) trzech żołnierzy antykomunistycznego oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) Tadeusza Gajdy „Tarzana”. Nie była to jednak jedyna egzekucja polskich patriotów tego dnia na pograniczu Lubelszczyzny i Podkarpacia kierowana przez komunistów i ich sowieckie dowództwo.

11 lipca 1945 r. sowiecka NKWD wraz z LWP rozbili oddział NZW „Tarzana” Tadeusza Gajdy

Zaskoczeni przez sowieckie NKWD i Ludowe Wojsko Polskie (LWP) żołnierze „Tarzana” podjęli próbę obrony. Z obławy na oddział udało się wydostać 18 partyzantom, 22 zostało aresztowanych. Sam „Tarzan” uniknął aresztowania, gdyż kilka godzin wcześniej udał się na spotkanie z oficerami zgrupowania mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.

Zbigniew Gogojewicz ps. „Ostoja” – żołnierz który zdradził

1 lipca 1944 r. Niemcy wydali Obwieszczenie, na którym znaleźli się Polacy oskarżeni o współpracę z nielegalnymi organizacjami i tzw. „bandami”. Na plakacie rozklejonym po Rzeszowie widniała informacja, że jeśli spełnione zostaną warunki niemieckich władz to winowajców spotka ułaskawienie. Na tym plakacie znalazł się żołnierz AK Zbigniew Gogojewicz ps. „Ostoja”, który aresztowany został w Rozwadowie i poddany brutalnemu śledztwu w siedzibie Gestapo w Stalowej Woli w maju 1944 r. Choć Gogojewicz zdradził Niemcom swojego kolegę z konspiracji to pełnego ułaskawienia nie otrzymał. Niemcy „polskim bandytom” nie darowali nigdy żadnych wykroczeń.