ppor. Tadeusz Socha ps. „Brzoza”, „Karol”
ur. 16.10.1916 r. – zm. 10.01.1945 r.
呕o艂nierz Wojska Polskiego
Oficer Dywersji Kedywu AK Obwodu Nisko – Stalowa Wola
Szef wywiadu Obwodu Nisko- Stalowa Wola AK
Komendant plac贸wki „158” AK w Rudniku Nad Sanem
Podporucznik Tadeusz Socha urodzi艂 si臋 16 pa藕dziernika 1916 ro. w Rudniku nad Sanem. By艂 synem Marcina, burmistrza Rudnika i Marii z Szark贸w. Uko艅czy艂 Gimnazjum im. Marcinkowskiego w Poznaniu i Wy偶sz膮 Szko艂臋 Budownictwa w Poznaniu. W 1938 r. uko艅czy艂 Szko艂臋 Podchor膮偶ych Rezerwy przy 57 pu艂ku piechoty Wojska Polskiego w Poznaniu.
Dzia艂alno艣膰 konspiracyjna
We wrze艣niu 1939 r. nie zosta艂 zmobilizowany do aktywnej s艂u偶by w Wojsku Polskim. Ju偶 w pa藕dzierniku 1939 r. zorganizowa艂 nas艂uch radiowy w Rudniku. Przepisywa艂 przy pomocy koleg贸w wiadomo艣ci i rozpowszechnia艂 je. W listopadzie zorganizowa艂 pierwsze wyprawy za San, celem odkopania broni pozostawionej przez wycofuj膮ce si臋 oddzia艂y Wojska Polskiego.
W styczniu 1940 roku zosta艂 zaprzysi臋偶ony do Zwi膮zku Walki Zbrojnej (ZWZ) i obj膮艂 stanowisko oficera szkoleniowego na kursie Szko艂y Podchor膮偶ych. Nast臋pnie zosta艂 mianowany聽dow贸dc膮 „Zwi膮zku Odwetu” ZWZ w Rudniku. W 1942 r. po przemianowaniu ZWZ na Armi臋 Krajow膮 zosta艂 dow贸dc膮 rudnickiej plac贸wki AK o kryptonimie „Regina”, „158”. Dodatkowo w tym czasie pe艂ni艂 te偶 funkcj臋 szefa wywiadu w Obwodzie Nisko-Stalowa Wola. 11 listopada 1943 r. zosta艂 awansowany na stopie艅 podporucznika.
W聽maju 1944 r.聽po wykryciu i likwidacji przez niemieckie Gestapo rozwadowskiego Kedywu na tzw. „G贸rce” w obawie przed aresztowaniami decyzj膮 贸wczesnego Komendanta obwodu kpt. Boles艂awa Rudzi艅skiego ps.”Irka” 聽zostaje przeniesiona Komenda obwodu ze Stalowej Woli do Rudnika. Wkr贸tce te偶 zostaje przeniesiona baza Kedywu do Rudnika, a dow贸dc膮 jej zostaje mianowany Tadeusz Socha.
Tadeusz Socha jako 偶o艂nierz Armii Krajowej zorganizowa艂 i dowodzi艂 oko艂o 40 akcjami zbrojnymi na terenie Obwodu Nisko – Stalowa Wola. Do najwa偶niejszych akcji nale偶a艂o rozbrojenie posterunku Policji Granatowej w Bielinach, po czym w mundurach tej policji jego 偶o艂nierze przejechali przez Rudnik, Prz臋dzel, Nisko i Stalow膮 Wol臋 i dokonali likwidacji 3 konfident贸w Gestapo. Dowodzi艂 te偶 odbiorem i transportem broni zrzutowej z rejonu Kijanki-Chmielnik do Rudnika.
Akcja „Burza”
W lipcu 1944 roku, w momencie rozpocz臋cia akcji „Burza” opracowa艂 plan zdobycia Rudnika. Rozmie艣ci艂 grupy 偶o艂nierzy AK od strony spodziewanego ataku Armii Czerwonej. 26 lipca 偶o艂nierze ci rozpocz臋li strzelanin臋, stwarzaj膮c wra偶enie ataku Rosjan. Spowodowa艂o to panik臋 w艣r贸d Niemc贸w i opuszczenie przez nich miasta. Po czym podporucznik Socha ze swoim plutonem zniszczy艂 pojedyncze gniazda oporu Niemc贸w i opanowa艂 miasto, do kt贸rego Rosjanie weszli bez 偶adnej walki.
Aresztowanie i wyrok
28 pa藕dziernika 1944 r. Tadeusz Socha zosta艂 aresztowany przez funkcjonariuszy Urz臋du Bezpiecze艅stwa (UB). Osadzono go w areszcie UB w Rudniku. Po przes艂uchaniu przez szefa UB Stanis艂awa Suproniuka – sowieckiego agenta, zosta艂 przekazany NKWD. Po aresztowaniu by艂 przetrzymywany w ziemiance na rynku w Rudniku. Nast臋pnie przewieziono go do obozu w Bysz贸wce ko艂o Klimontowa, gdzie jak w Rudniku wi臋藕ni贸w przetrzymywano w ziemiankach. Kilka miesi臋cy p贸藕niej zosta艂 skazany przez Trybuna艂 Wojenny Armii Czerwonej na 8 lat wi臋zienia za „wrogi stosunek do ZSRR”. Kary wi臋zienia nie doczeka艂, 10 stycznia 1945 r. zosta艂 zastrzelony przez funkcjonariuszy NKWD i zakopany w nieznanym do dzi艣 miejscu.
Odznaczenia
Za bohaterstwo w walkach w Armii Krajowej zosta艂 po艣miertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy nr DK-303-11 (7 maja 1991 r.) oraz Krzy偶em Walecznych, Krzy偶em AK i Medalem Wojska Polskiego.
18 grudnia 1992 r. na jego cze艣膰 w Stalowej Woli na osiedlu Piaski nazwano jego imieniem ulic臋 w pobli偶u dawnego rozwadowskiego Kedywu (powstaj膮cego Muzeum Kedywu).
Bracia w AK
Mia艂 dw贸ch braci w AK. Pierwszy Zbigniew Socha ps. „Szczur” by艂 偶o艂nierzem AK w Rudniku, uczestniczy艂 w akcji „Burza” i wyzwoleniu Rudnika. Drugi brat Skarbimir Socha ps. „Jask贸艂ka”, by艂 r贸wnie偶 偶o艂nierzem AK w Rudniku, uczestniczy艂 w akcji „Burza” i wyzwoleniu przez akowc贸w Rudnika, po wej艣ciu Sowiet贸w聽podj膮艂 walki z sowieckim okupantem w oddziale Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW).
Cze艣膰 Jego Pami臋ci!
MW/Fundacja KEDYW
bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Gmina i Miasto w Rudniku nad Sanem, Andrzej Wojciechowski „Podokr臋g AK Rzesz贸w”, Skarbimir Socha „Czerwona 艢mier膰 czyli narodziny PRL”.