73. rocznica egzekucji cz艂onk贸w stalowowolskiego Korpusu Zachodniego w Pe艂kiniach ko艂o Jaros艂awia

漏Fundacja KEDYW

29 stycznia 1944 r. Niemcy rozstrzelali 21 zak艂adnik贸w w odwecie za zastrzelonych dw贸ch policjant贸w w Pe艂kiniach ko艂o Jaros艂awia. W艣r贸d ofiar egzekucji by艂o 7 cz艂onk贸w stalowowolskiego Korpusu Zachodniego Armii Krajowej. By艂a to trzecia i ostatnia grupa cz艂onk贸w stalowowolskiego KZ-AK, kt贸r膮 rozstrzelali Niemcy zim膮 43-44 r. Egzekucje 偶o艂nierzy KZ-AK zako艅czy艂y jego dzia艂alno艣膰 w Stalowej Woli.

W 1941 roku z inicjatywy Kazimierza Kazimierczaka oraz Alojzego Holeksy聽powsta艂 Korpus Zachodni. Pocz膮tkowo wchodzi艂 w struktury Zwi膮zku Walki Zbrojnej (ZWZ), a po scaleniu ZWZ z Armi膮 Krajow膮 podlega艂 dow贸dztwie AK. Po scaleniu, stalowowolski KZ by艂 podporz膮dkowany stalowowolskiemu Komendantowi Obwodu Nisko-Stalowa Wola Kazimierzowi Pilatowi i zrzesza艂 oko艂o 30 wysiedlonych 偶o艂nierzy przyby艂ych do Stalowej Woli z Poznania, 艢l膮ska i Zag艂臋bia.

Wpadka i aresztowanie

7 grudnia 1943 r. oddzia艂 KZ wraz z oddzia艂em 偶o艂nierzy z rozwadowskiego Kedywu wsp贸lnie wyruszyli w przyszowskie lasy w celu odkopania ukrytej przez wojska polskie we wrze艣niu 1939 roku broni. Po udanej akcji wydobycia broni z terenu niemieckiego poligonu, 偶o艂nierze wyruszyli z powrotem do Stalowej Woli. Podczas powrotu pada艂 艣nieg, w chwili dotarcia do Stalowej Woli przesta艂o pada膰 i 艣lady, kt贸re konspiranci pozostawili na 艣niegu zbudzi艂y zainteresowanie Niemc贸w. Nast臋pnego dnia z rana Niemcy postanowili sprawdzi膰 dok膮d wiod膮. Trop prowadzi艂聽do baraku na Ozecie (dzielnicy Stalowej Woli), w kt贸rym ukryto odkopan膮 na akcji bro艅, by艂o to rownie偶 miejsce zamieszkania cz艂onka KZ Antoniego Och臋dzana. 聽W domu Och臋dzana gestapo aresztowa艂o domownika oraz jego go艣ciaFranciszka Kat臋, r贸wnie偶 cz艂onka KZ. Wkr贸tce zacz臋艂y si臋 aresztowania w Zak艂adach Po艂udniowych w Stalowej Woli, gdzie pracowali konspiranci KZ. W sumie Niemcy zdo艂ali aresztowa膰 oko艂o 40 os贸b, w艣r贸d aresztowanych znale藕li si臋 prawie wszyscy uczestnicy wyprawy z KZ. Jeden z cz艂onk贸w KZ Henryk Liniwewiecki ps. „Tom” podczas aresztowania za偶y艂 cyjanek potatsu i zmar艂 w r臋kach Gestapo. Niemcy zakopali Henryka Liniewieckiego na聽terenie Zaklad贸w Po艂udniowych pod wie偶膮 ci艣nie艅, 偶o艂nierzom Kedywu uda艂o si臋 unikn膮膰 aresztowania.

Legitamcja z Zak艂ad贸w Po艂udniowych w Stalowej Woli. (fot. zbiory rodzinne Liniewieckich)

Legitamcja Heryka Liniewieckiego ps. „Tom” z Zak艂ad贸w Po艂udniowych w Stalowej Woli. (fot. zbiory rodzinne Liniewieckich)


Historia Henryka Liniewieckirgo ps. „Tom” tutaj…


Egzekucjia pierwszej grupy

Zaledwie kilka dni po aresztowaniach w Zak艂adach Po艂udniowych, Niemcy postanowili wykona膰 wyrok na cz艂onkach KZ, kt贸rych wi臋ziono w siedzibie Gestapo w Stalowej Woli. Wyrok na cz艂onkach KZ wykonano celowo podczas gdy odbywa艂a si臋 uroczysto艣膰 po艣wi臋cenia ko艣cio艂a 艢w. Floriana 12 grudnia 1943 roku.

(fot. Dionizy Garbacz)

Po艣wi臋cenie ko艣cio艂a 艢w. Floriana w Stalowej Woli 12 grudnia 1943 r. (fot. Dionizy Garbacz)

Tak ten dzie艅 wspomina艂 艣wiadek wydarze艅 dr Eugeniusz 艁azowski ps. „Leszcz” z rozwadowskiej AK:

W 1941 roku Niemcy zacz臋li wysiedla膰 wsie na po艂udnie od Stalowej Woli na poligon, czy te偶 lotnisko. Na tym terenie, we wsi Stany, by艂 stary ko艣ci贸艂. W艣r贸d Polak贸w powsta艂 projekt, aby ten ko艣ci贸艂 przenie艣膰 do Stalowej Woli. O dziwo, Niemiec (Kurt) Scholze, 贸wczesny dyrektor zak艂ad贸w, zgodzi艂 si臋 na to. Na pewno nie z sympatii do Polak贸w, lecz jego religijne antidotum na komunizm, kt贸rego si臋 obawia艂. Ochotnicz膮 prac臋 i fundusze na to przedsi臋wzi臋cie ofiarowa艂o polskie spo艂ecze艅stwo Stalowej Woli. Scholze przydzieli艂 ci臋偶ar贸wki zak艂ad贸w na transport cz臋艣ci rozebranego ko艣cio艂a.

Ze wzruszeniem Polacy czekali na otwarcie i po艣wi臋cenie ko艣cio艂a w dniu 12 grudnia 1943 roku. Niemcy nie omieszkali tej uroczysto艣ci wykorzysta膰 dla swojej propagandy – przybyli dygnitarze Generalnej Guberni i ekipa filmowa.

Nie zapomnieli jednak o terrorze. W godzinie po艣wi臋cenia ko艣cio艂a, pierwszej Mszy 艢wi臋tej i filmowania tej uroczysto艣ci – w lesie, w pobli偶u elektrowni Ozet, rozstrzelali 10 akowc贸w. Ten w艂a艣nie konw贸j 艣mierci i ubezpieczaj膮cy go oddzia艂 min膮艂em w drodze od „Ojca Jana” (dow贸dcy odz. partyzanckiego „Ojca Jana” – przyp. red. )…

Podczas gdy zaczyna艂y si臋 uroczysto艣ci w ko艣ciele 艢w. Floriana z siedziby Gestapo przy dzisiejszej ul. Ks. Skoczy艅skiego 26, tu偶 na przeciw ko艣cio艂a, za艂adowano do samochodu聽10 skazanych cz艂onk贸w Korpusu Zachodniego i wywieziono ich do聽lasku pod stalowowolsk膮 Elektrowni臋 i tam ich rozstrzelano.

W egzekucji 12 grudnia 1943 r. zgin臋li nast臋puj膮cy cz艂onkowie Korpusu Zachodniego:

  1. Alojzy Holeksa 鈥 Pierwszy Komendant Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), p贸藕niej Komendant KZ.
  2. Kazimierz Kazimierczak
  3. Franciszek Kata
  4. Antoni Och臋dzan
  5. Piotr Muszy艅ski
  6. Czes艂aw Olszewski
  7. Ludwik Piecha
  8. Wies艂aw Zago藕dzi艅ski
  9. Aleksander Chawstikow
  10. Marian Januszek
漏Fundacja KEDYW

Miejsce wykonania pierwszej egzekucji na cz艂onkach KZ pod Elektrowni膮 w Stalowej Woli. (fot. Fundacja KEDYW)

Egzekucjia drugiej聽grupy

Egzekucja drugiej grupy cz艂onk贸w stalowowolskiej KZ oby艂a si臋聽22 grudnia 1943 r. w Woli Zarczyckiej ko艂o Nowej Sarzyny, ok. 40 km na po艂udnie od Stalowej Woli.

W egzekucji 22聽grudnia 1943 r. zgin臋li nast臋puj膮cy cz艂onkowie Korpusu Zachodniego:

  1. Edward Galant
  2. Edward Grzyb
  3. J贸zef Gorgo艅
  4. Czes艂aw Gallot
  5. Kazimierz Jakubiak
  6. Edward 艁abu艣
  7. Kazimierz Fija艂kowski
  8. Zdzis艂aw Ku偶niar
  9. Stanis艂aw Paczy艅ski
  10. Stefan Walasek
(fot. FB.Stalowa Wola, pkolice i dalej)

Miejsce wykonania drugiej egzekucji na cz艂onkach KZ w Woli Zarczyckiej (fot. FB.Stalowa Wola, pkolice i dalej)

Egzekucjia trzeciej i ostatniej grupy

29 stycznia 1944 r. Niemcy wykonali trzeci膮 i ostatni膮 egzekucj臋 na cz艂onkach stalowowolskiego Korpusu Zachodniego w Pe艂kiniach, ma艂ej wsi oddalonej oko艂o 75 km. na po艂udnie od Stalowej Woli w okolicach Jaros艂awia.

W egzekucji 29 stycznia 1944 r. zgin臋li nast臋puj膮cy cz艂onkowie Korpusu Zachodniego oraz inni zak艂adnicy:

  1. Aleksander B臋dkowski聽ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  2. Henryk Skulski ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  3. Antoni Marcinkowski聽ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  4. Roman Polak聽ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  5. Rudolf Paterek z Charzewic, cz艂onek KZ
  6. Adam Zar臋ba聽ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  7. Zenon 艁abu艣聽ze Stalowej Woli, cz艂onek KZ
  8. Zbigniew K艂os z Jaros艂awia
  9. Tadeusz G艂owa z Jaros艂awia
  10. Franciszek G艂owa z Jaros艂awia
  11. Stanis艂aw Rudny z Jaros艂awia
  12. J贸zef Dybka z Niska
  13. Aleksander Misztal z Bach贸r
  14. Marian Grzenda z Jaros艂awia
  15. Piotr Ma艂ek z Jaros艂awia
  16. Miko艂aj Kud艂a z Pe艂kin
  17. Mieczys艂aw Bojarski z Pe艂kin
  18. Micha艂 Bojarski z Pe艂kin
  19. Antoni Skotnicki z Pe艂kin
  20. Wojciech Skotnicki z Pe艂kin
  21. Stanis艂aw Rzucid艂o z Obojnej

Trzecia i ostatnia egzekucja w Pe艂kiniach by艂a najliczniejsza, bo opr贸cz 7 cz艂onk贸w stalowowolskiego Korpusu Zachodniego, Niemcy rozstrzelali dodatkowych 14 zak艂adnik贸w z pobliskich miejscowo艣ci oraz mieszka艅c贸w Pe艂kin. Egzekucja, w kt贸rej znalaz艂a si臋 trzecia grupa cz艂onk贸w stalowowolskiego KZ by艂a odwetem Niemc贸w za zastrzelenie w Pe艂kiniach urz臋dnika niemieckiej policji Lachmanna i policjanta granatowego Leciejewskiego. Grupa zak艂adnik贸w z Korpusu Zachodniego by艂a ostatni膮 spo艣r贸d aresztowanych w Stalowej Woli w grudniu 1943 r. Po tej egzekucji Korpus Zachodni w Stalowej Woli przesta艂 istnie膰.

漏Fundacja KEDYW

Niemiecki afisz 艣mierci og艂aszaj膮cy wykonanie wyroku w Pe艂kiniach.

Miejsce egzekucji z 29 stycznia 1944 r. w Pe艂kiniach ko艂o Jaros艂awia (fot. e-przewodnik.pl)

Cze艣膰 Ich Pami臋ci!

 

MW/Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Stanis艂aw Dabrowa-Kostka „Hitlerowskie Afisze 艢mierci”, Eugeniusz S. 艁azowski „Prywatna Wojna”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.


podziel si臋: