W marcu 1944 roku Niemcy postanowili ostro rozprawić się ze stalowowolską konspiracją na terenie Stalowej Woli i zdołali aresztować wielu żołnierzy Armii Krajowej. Według wspomnień kapelana stalowowolskiej AK ks. Józefa Skoczyńskiego ps. „Juliusz” w marcowych aresztowaniach wpadło 40 osób, w zapiskach kroniki Klasztoru o. Kapucynów kronikarz zapisał, że podobno aresztowano 60 osób. Ilu było naprawdę trudno powiedzieć.
Wśród aresztowanych w marcowych łapankach znalazł się również Komendant Obwodu „Niwa” (Nisko – Stalowa Wola) Kazimierz Pilat ps. „Zaremba”, który po brutalnym śledztwie wkrótce został zabity w siedzibie stalowowolskiego Gestapo. Reszta więzionych żołnierzy AK została wywieziona poza Stalową Wolę i 5 kwietnia 1944 roku wykonano na nich wyroki. Nieznane są miejsca ich pochówku. Przypuszczalnie część z nich rozstrzelano koło Tarnowa i część koło Łańcuta.
Aresztowanie Komendanta Kazimierza Pilata ps. „Zaremba” tutaj…
27 marca 1944 roku, na kilka dni przed egzekucją, na mieście rozplakatowano niemieckie obwieszczenie, na którym znajdowały się 33 osoby, wśród których znalazło się 24 żołnierzy stalowowolskiej Armii Krajowej. Na niemieckim „afiszu śmierci” pisało, że więźniowie zostali skazani na „karę śmierci” na podstawie rozporządzenia gubernatora Hansa Franka z października 1943 roku „za zbrodnie wykroczenia przeciwko par. 1 i 2 rozporządzenia o zwalczaniu napadów na dzieło niemieckiej odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie” i „za przynależenie do nielegalnej organizacji”.
Plakat zawierał następujący opis skazanych na śmierć żołnierzy AK ze Stalowej Woli:
- Augustyn Karbarz – spawacz z Pławo (obecna dzielnica Stalowej Woli), za nielegalne posiadanie broni.
- Wacław Grędziński – księgowy ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Czesław Juda – przykrywacz pił ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Stanisław Jarawka – przodownik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Mieczysław Serwatka – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Łucjan Barglik – fryzownik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Wladysław Gruca – szlifierz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Jan Jankowski – kowal ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Piotr Wojtasik – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Julian Darmas – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Jan Sadurski – przodownik z Rozwadowa, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Zenon Kołodziejczyk – bez zawodu z Rozwadowa, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Zygmunt Stręciwilk – bez zawodu z Rozwadowa, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Rudolf Bisztyga – technik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Bronislaw Danielewicz – ślusarz z Pławo, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Mieczysław Latosiński – elektromonter ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Aleksander Smalec – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Czesław Łukasik – kontroler ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Kazimierz Stendiuch – kierowca żurawia ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Stanisław Bajak – robotnik z Malec (dzisiejsze Nisko), za należenie do nielegalnej organizacji.
- Wiktor Łukasiewicz – blacharz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Jan Jaśkiewicz – ślusarz ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Tadeusz Przybyłek – robotnik ze Stalowej Woli, za należenie do nielegalnej organizacji.
- Bolesław Kowalski – księgowy bez stałego zamieszkania, za należenie do nielegalnej organizacji.
Wśród w.w. ofiar Niemców znalazł się Zygmunt Stręciwilk – żołnierz rozwadowskiej AK, który był młodszym bratem Romana Stręciwilka powojennego właściciela historycznej „Górki” – okupacyjnej siedziby Kedywu Obwodu „Niwa” (Nisko – Stalowa Wola) – dzisiejszej siedziby Fundacji KEDYW i przyszłego Muzeum.
Niemieckie obwieszczenie z 27 marca 1944 r. skazujące na śmierć stalowowolskich żołnierzy AK. (fot. Stanisław Dąbrowa-Kostka).
Cześć ich Pamięci!
MW
zródła: Dionizy Garbacz „Okupacja i konspiracja w Stalowej Woli 1939-1944”. Stanisław Dąbrowa-Kostka „Niemieckie Afisze Śmierci”.