Przedwojenny herb miasta Rozwad贸w, dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli
Cho膰 jeszcze nie skapitulowa艂y wszystkie polskie oddzia艂y w walce z niemieckim naje藕d藕c膮 we wrze艣nia 1939 roku, to ju偶 w ca艂ej Polsce zacz臋艂y si臋 formowa膰 kr臋gi konspiracyjne i zacz臋艂y te偶 powstawa膰 tajne organizacje wojskowe. Tak te偶 dzia艂o si臋 w Rozwadowie, dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli.
Konspiracja w „G贸rce”
Mimo, 偶e pomieszczenie na strychu, w kt贸rym mie艣ci艂 si臋 p贸藕niejszy Kedyw jeszcze nie istnia艂o, to ju偶 na „G贸rce” spotykali si臋 pierwsi rozwadowscy konspiratorzy. Podobno do pierwszych spotka艅 w kamienicy „Kina Skoczka” dosz艂o ju偶 w 1939 roku. Pierwsze takie spotkania odbywa艂y si臋 w naro偶nym pokoju na pierwszym pi臋trze kamienicy – wspomina 贸wczesna s膮siadka „G贸rki” Leokadia Migielska, c贸rka w艂a艣cicieli „Hotelu Polskiego” mieszcz膮cego si臋 w s膮siedztwie kamienicy. Pani Migielska dzi艣 s艂ynna re偶yserka filmowa, kt贸ra re偶yserowa艂a m. in. odcinki kultowego serialu wojennego „Stawka wi臋ksza ni偶 偶ycie”, wtedy jako ma艂a dziewczynka bywa艂a na „G贸rce” wysy艂ana z poleceniami do konspirant贸w.
Miejsce pierwszych konspiracyjnych spotka艅 na tzw. „G贸rce”. Za oknami widoczny budynek „Hotelu Polskiego” rodziny Migielskich. (fot. Fundacja KEDYW).
Plac贸wka „Wilcze 艁yko”
Kilka ulic dalej, w pobli偶u rozwadowskiego Rynku zacz臋艂a si臋 formowa膰 kolejna grupa konspiracyjna, kt贸ra przyj臋艂a kryptonim „Wilcze 艁yko”. Konspiranci tej przysz艂ej plac贸wki Armii Krajowej ju偶 na pocz膮tku 1940 roku nawi膮zali kontakt z dow贸dztwem Zwi膮zku Walki Zbrojnej (ZWZ) i wkr贸tce weszli w jej struktury. Tu偶 przed wej艣ciem w struktury ZWZ sporz膮dzili pierwsze sprawozdanie. Poni偶ej聽fragment tego聽sprawozdania:
Sprawozdanie Plac贸wki „Wilcze 艁yko” nr 1 z 25 kwietnia 1940 roku:
Z okresu wrze艣nia 1939 roku do Gwiazdki tego roku 偶yjemy w oczekiwaniu wielkich wydarze艅. Pierwsz膮 Gwiazdk臋 wojenn膮 ujrzymy w Wolnej i Niepodleg艂ej Ojczy藕nie. S艂uchamy wypowiedzi wielkich autorytet贸w sprzed wojny 1939 r., ludzi wojska i polityk贸w. Czytamy przepowiednie 艣w. Boboli, Wernyhory i inne, co utwierdza nas w przekonaniu, 偶e jednak jeszcze Gwiazdka 1939 roku za艣wieci jasno i pogodnie. W skupieniu oczekujemy akcji na zachodzie, gdzie zwyci臋skie armie aliant贸w z tamtej wojny uderz膮 na wroga i nas oswobodz膮. Tymczasem nadchodz膮 艣wi臋ta Bo偶ego Narodzenia, nic si臋 nie dzieje, jedynie z fal eteru otrzymujemy wiadomo艣ci, 偶e ojczyzna zmartwychwstanie tak, jak Chrystus po przej艣ciu r贸偶nych walk. Zw膮tpienie znika, nadziej膮 zbrojni oczekujemy 艣w. Wielkanocnych. Wr贸g tymczasem rz膮dz膮c, t臋pi najlepszych ludzi pos艂uguj膮c si臋 zast臋pami najemnych szpicl贸w i donosicieli. Zachodzi potrzeba samoobrony, kt贸ra b臋dzie wykonana i planowo i skutecznie jedynie w organizacji ludzi zgodnych ideowo i moralnie. Po uprzednim ujednoliceniu zapatrywa艅 i zada艅 w formie rozm贸w i dyskusji co do powy偶szych spraw, dochodzi w dniu 9 kwietnia 1940 r. do pierwszego zebrania, na kt贸rym ustalono cel i plan pracy organizacji z zaznaczeniem, 偶e z chwil膮 nawi膮zania kontaktu z oficjaln膮 organizacj膮 wojskow膮 uznan膮 przez nasz rz膮d w Londynie, wejdziemy w ramy tej organizacji.
Przemianowanie na AK
14 lutego 1942 roku po przemianowaniu ZWZ na Armi臋 Krajow膮 plac贸wka „Wilcze 艁yko” przyj臋艂a kryptonim „152” i wesz艂a w sk艂ad AK Obwodu „Niwa” (Nisko – Stalowa Wola), kt贸rej komendantem zosta艂 szef stalowowolskiej ZWZ Kazimierz Pilat ps. „Zaremba”.
G艂贸wnym miejscem spotka艅 konspirant贸w rozwadowskiego 鈥濿ilczego 艁yka鈥 by艂 podziemny tunel i kryj贸wka, kt贸ra mie艣ci艂a si臋 pod domami dow贸dcy plac贸wki J贸zefa Wachsmana-Kruczkiewicza ps. 鈥濿olski鈥 oraz domu rodziny Cacaj贸w na ul. Zielonej, gdzie mieszka艂 偶o艂nierz plac贸wki Karol Cacaj ps. „Orzech”.
鈥濿ilcze 艁yko鈥 dodatkowo posiada艂o kilka punkt贸w kontaktowych w mieszkaniach 偶o艂nierzy na rozwadowskim rynku. Z relacji dow贸dcy wiemy r贸wnie偶, 偶e plac贸wka posiada艂a dwa punkty do przechowywania broni, pierwszy taki punkt znajdywa艂 si臋 w w.w. kryj贸wce pod domem Cacaj贸w, za kt贸r膮 odpowiada艂 Karol Cacaj, drugi za艣 taki punkt mie艣ci艂 si臋 w kamienicy przy Rynku 49, gdzie bro艅 przechowywa艂 dow贸dca J贸zef Wachsman-Kruczkiewicz ps. 鈥濿olski鈥 i J贸zef Cio艂kosz ps. 鈥濳onar鈥.
MW – Fundacja KEDYW
Bibliografia: Maria Rehorowska „Konspiracj膮 antyniemiecka i antysowiecka w Rozwadowie nad Sanem i Charzewicach”, Wpomnienia Zuzanny Karlik z. d. Cio艂kosz. Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.