5 listopada 1977 r. odszed艂 Karol Cacaj ps. „Orzech” – 偶o艂nierz rozwadowskiej AK

(fot. Aleksandra Ziemba)

Karol Cacaj w mundurze Polskiej Policji Pa艅stwowej (fot. Archiwum Aleksandry Ziemby)

Karol Cacaj ps. „Orzech”

ur. 18 sierpnia 1893 r. – zm. 5 listopada 1977 r.
呕o艂nierz Zwi膮zku Walki Zbrojnej (ZWZ) plac贸wki „Wilcze 艁yko” w Rozwadowie
呕o艂nierz Armii Krajowej (AK) plac贸wki „Wilcze 艁yko”, „152” w Rozwadowie


Karol Cacaj urodzi艂 si臋 18 sierpnia 1893 r. w Charzewicach, dzisiejszej Stalowej Woli. Pochodzi艂 z wielodzietnej rodziny, by艂 jednym z trzyna艣ciorga dzieci J贸zefa i Franciszki z d. 呕ak. W okresie mi臋dzywojennym by艂 policjantem Policji Pa艅stwowej oraz radnym miejskim w mie艣cie Rozwad贸w, dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli. Tu偶 przed wojn膮, w maju 1939 r. kandydowa艂 kolejny raz do Rady Miejskiej Rozwadowa z ramienia Komitetu Chrze艣cija艅skiego i zosta艂 radnym miejskim. Wkr贸tce po wybuchu II wojny, niemiecki okupant zainstalowa艂 w艂asn膮 administracj臋 pozbawiaj膮c przedwojenna rad臋 swojej funkcji.

Konspiracja

W czasie niemieckiej okupacji Karol Cacaj dzia艂a艂 w rozwadowskiej konspiracji. Po podporz膮dkowaniu si臋 grupie konspiracyjnej „Wilcze 艁yko” Zwi膮zkowi Walki Zbrojnej (ZWZ) zosta艂 偶o艂nierzem plac贸wki ZWZ „Wilcze 艁yko”, kt贸ra p贸藕niej po scaleniu z Armi膮 Krajow膮 zosta艂a przemianowana na plac贸wk臋 AK o kryptonimach „Wilcze 艁yko”, „152”. W pracy konspiracyjnej przyj膮艂 pseudonim „Orzech”. Wed艂ug rodziny, jego pseudonim m贸g艂 pochodzi膰 od jego zami艂owania do drzewa orzechu. Do dzi艣 w ogrodzie rodzinnego domu, przy ul. Zielonej rosn膮 drzewa i daj膮 co roku orzechy, kt贸re on zasadzi艂. Przez wiele lat po wojnie ros艂y drzewa orzechu na rozwadowskim rynku, kt贸re zasadzi艂 tam Karol Cacaj.

漏Fundacja KEDYW

Franciszka i J贸zef Cacaj, rodzice Karola Cacaja. (fot. rodzina Wr贸blewskich)

W czasie niemieckiej okupacji jego dom s膮siadowa艂 z domem dow贸dcy rozwadowskiej plac贸wki „Wilcze 艁yko” J贸zefem Wachsman-Kruczkiewiczem ps. „Wolski” oraz domem 偶o艂nierza J贸zefa Cio艂kosza ps. „Konar”. Stodo艂a za domem „Wolskiego” s艂u偶y艂a jako punkt kontaktowy rozwadowskiej plac贸wki AK. Stodo艂臋 „Wolskiego” i dom Karola Cacaja 艂膮czy艂 podziemny tunel, kt贸ry dochodzi艂 do kryj贸wki pod dom Cacaj贸w. Kryj贸wka pod domem Cacaj贸w by艂a jednym z dw贸ch miejsc gdzie przechowywano bro艅 dla plac贸wki, tam te偶 trzymano radiostacj臋 i prowadzono nas艂uch. Druga przechowywania broni by艂a w domu J贸zefa Cio艂kosza.

W maju 1944 roku, kiedy tajna baza Kedywu AK mieszcz膮ca si臋 kilka ulic dalej wpad艂a w r臋ce gestapo, „Wolski” i „Konar” w obawie przed zdekonspirowaniem i aresztowaniem zbiegli z Rozwadowa. W Kedywie Niemcy znale藕li list臋 pseudonim贸w i zdj臋cia do „lewych” kenkart, co spowodowa艂o wielkie zagro偶enia dla 偶o艂nierzy ni偶a艅sko-stalowowolskiego AK, wielu wtedy opu艣ci艂o tereny. Wielu ucieka艂o te偶 na Zasanie do le艣nych oddzia艂贸w Jana Or艂a „Kmicia” lub Franciszka Przysi臋偶niaka „Ojca Jana”.

Wkr贸tce po wpadce Kedywu, 6 czerwca 1944 r. Niemcy okr膮偶yli dom J贸zefa Wachsmana-Kruczkiewicza „Wolskiego” niestety go nie zastali, w domu by艂 jego brat Jan Wachsman. W czasie rewizji domu Niemcy natrafili na 艂膮cz膮cy domy Wachsman贸w i Cacaj贸w tunel i znale藕li ukryt膮 w nim radiostacj臋. W efekcie zosta艂 aresztowany brat „Wolskiego” Jan Wachsman i ich znajomy p. 艢lepecki. Obydwaj 艢lepecki i Jan Wachsman pocz膮tkowo trafili do wi臋zienia w Rzeszowie. 艢lepeckiego po kr贸tkim czasie wypuszczono. Jana Wachsmana wywieziono do O艣wi臋cimia, a potem do Oranienburga, gdzie zosta艂 rozstrzelany przy ewakuacji obozu.

Po wojnie

Karol Cacaj prze偶y艂 wojn臋. Po wej艣ciu Sowiet贸w kolejny raz kandydowa艂 do nowo powstaj膮cej Rady Miejskiej Rozwadowa i zosta艂 wybrany radnym, wkr贸tce jednak zrezygnowa艂 prawdopodobnie ze wzgl臋du, 偶e Stronnictwo Ludowe, z kt贸rym by艂 powi膮zany przed wojn膮 przekszta艂cono w 1945 r. w komunistyczne Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL – dzisiejsze PSL). Karolowi Cacajowi z komunistami nie by艂o po drodze, by膰 mo偶e te偶 obawia艂 si臋 zdekonspirowania swojej akowskiej przesz艂o艣ci i represji komunist贸w.聽Prawdopodobnie wtedy przeszed艂 na emerytur臋 i dorabia艂 jako rymarz i tapicer w rozwadowskiej firmie brata Wojciecha.

By艂 偶onaty z Emili膮 z d. Kozdronkiewicz, z kt贸r膮 mia艂 syna Eugeniusza (zmar艂 w wieku 4 lat) oraz c贸rk臋 Iren臋. Karol Cacaj zmar艂 5 listopada 1977 r. w wieku 84 lat. Spoczywa na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie. Karol Cacaj by艂 starszym bratem babci prezesa Fundacji KEDYW Marka Wr贸blewskiego.

漏Fundacja KEDYW

Karol Cacaj ps. „Orzech” (fot. Archiwum Aleksandry Ziemby)

Cze艣膰 Jego Pami臋ci!

 

MW / Fundacja KEDYW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), relacje Zuzanny Karlik, Aleksandry i Marka Ziemby. Wspomnienia rodziny Wr贸blewskich, Maria Rehorowska „Rozwad贸w nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”, Ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski „Z przesz艂o艣ci miasta Rozwadowa”.


Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie spo艂ecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza dzia艂alno艣膰 opiera si臋 na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osi膮gniemy celu! WESPRZYJ NAS!聽

Konto bankowe: SANBank Nadsa艅ski Bank Sp贸艂dzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kart膮 p艂atnicz膮 przez system p艂atno艣ci PayPal