Karol Cacaj w mundurze Polskiej Policji Pa艅stwowej (fot. zbiory Aleksandry Ziemby)
Karol Cacaj ps. „Orzech”
ur. 18 sierpnia 1893 r. – zm. 5 listopada 1977 r.
呕o艂nierz Zwi膮zku Walki Zbrojnej plac贸wki „Wilcze 艁yko” ZWZ Rozwad贸w
呕o艂nierz Armii Krajowej plac贸wki „Wilcze 艁yko”, „152” AK Rozwad贸w
Karol Cacaj urodzi艂 si臋 18 sierpnia 1893 r. w Charzewicach, dzisiejszej Stalowej Woli. Pochodzi艂 z wielodzietnej rodziny, by艂 jednym z trzyna艣ciorga dzieci J贸zefa i Franciszki z d. 呕ak. W okresie mi臋dzywojennym by艂 policjantem Policji Pa艅stwowej oraz radnym miejskim w mie艣cie Rozwad贸w, dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli. Tu偶 przed wojn膮, w maju 1939 r. kandydowa艂 kolejny raz do Rady Miejskiej Rozwadowa z ramienia Komitetu Chrze艣cija艅skiego i zosta艂 radnym miejskim. Wkr贸tce po wybuchu II wojny, niemiecki okupant zainstalowa艂 w艂asn膮 administracj臋 pozbawiaj膮c przedwojenna rad臋 swojej funkcji.
Karol Cacaj ps. „Orzech” przed wojn膮 (fot. zbiory Aleksandry Ziemby).
Konspiracja
W czasie niemieckiej okupacji Karol Cacaj dzia艂a艂 w rozwadowskiej konspiracji. Po podporz膮dkowaniu si臋 grupie konspiracyjnej „Wilcze 艁yko” Zwi膮zkowi Walki Zbrojnej (ZWZ) zosta艂 偶o艂nierzem plac贸wki ZWZ „Wilcze 艁yko”, kt贸ra p贸藕niej po scaleniu z Armi膮 Krajow膮 zosta艂a przemianowana na plac贸wk臋 AK o kryptonimach „Wilcze 艁yko”, „152”. W pracy konspiracyjnej przyj膮艂 pseudonim „Orzech”. Wed艂ug relacji rodziny, jego pseudonim m贸g艂 pochodzi膰 od jego zami艂owania do drzewa orzechu. Do dzi艣 w ogrodzie rodzinnego domu, przy ul. Zielonej rosn膮 drzewa i daj膮 co roku orzechy, kt贸re zasadzi艂 Karol. Przez wiele lat po wojnie ros艂y drzewa orzechu na rozwadowskim rynku, kt贸re te偶 sadzi艂 tam Karol Cacaj.
W czasie niemieckiej okupacji jego dom s膮siadowa艂 z domem dow贸dcy rozwadowskiej plac贸wki ZWZ-AK „Wilcze 艁yko” J贸zefem Wachsman-Kruczkiewiczem ps. „Wolski” oraz domem 偶o艂nierza J贸zefa Cio艂kosza ps. „Konar”, z kt贸rymi tak偶e 艂膮czy艂y Go koligacje rodzinne. Dom „Wolskiego” i dom Karola Cacaja 艂膮czy艂 podziemny tunel, kt贸ry dochodzi艂 do kryj贸wki pod dom Cacaj贸w. Kryj贸wka pod domem Cacaj贸w nosi艂a kryptonim „Stodo艂a” i s艂u偶y艂a jako punkt kontaktowy oraz by艂a jednym z dw贸ch miejsc, gdzie przechowywano bro艅 dla plac贸wk. W „Stodole” ukrywana by艂a radiostacja, gdzie prowadzono nas艂uch. Drugi magazyn broni plac贸wki by艂 obok w domu J贸zefa Cio艂kosza.
W maju 1944 roku, kiedy tajna baza Kedywu AK obwodu Nisko-Stalowa Wola (dzisiejsze Muzeum Kedywu) mieszcz膮ca si臋 kilka ulic dalej wpad艂a w r臋ce gestapo, „Wolski” i „Konar” w obawie przed zdekonspirowaniem i aresztowaniem zbiegli z Rozwadowa. W Kedywie Niemcy znale藕li list臋 pseudonim贸w i zdj臋cia do „lewych” kenkart, co spowodowa艂o wielkie zagro偶enia dla 偶o艂nierzy ni偶a艅sko-stalowowolskiego obwodu AK. Wielu wtedy opu艣ci艂o tereny szukaj膮c bezpiecznej kryj贸wki by przetrwa膰 wojn臋, niekt贸rzy uciekli na Zasanie do le艣nych oddzia艂贸w Jana Or艂a „Kmicia” lub Franciszka Przysi臋偶niaka „Ojca Jana”. Jak inni Karol r贸wnie偶 musia艂 si臋 ukrywa膰.
Kilka dni po wpadce Kedywu, Niemcy znali ju偶 ju偶 pseudonimy 偶o艂nierzy rozwadowskiej AK i ich poszukiwali. 6 czerwca 1944 r. Niemcy okr膮偶yli dom J贸zefa Wachsmana-Kruczkiewicza „Wolskiego” niestety go nie zastali, w domu by艂 tylko jego brat Jan Wachsman. W czasie rewizji domu Niemcy natrafili na 艂膮cz膮cy domy Wachsman贸w i Cacaj贸w tunel i znale藕li w „Stodole” ukryt膮 w nim radiostacj臋. W efekcie zosta艂 aresztowany brat „Wolskiego” Jan Wachsman i ich znajomy p. 艢lepecki. Obydwaj 艢lepecki i Jan Wachsman pocz膮tkowo trafili do wi臋zienia w Rzeszowie. 艢lepeckiego po kr贸tkim czasie wypuszczono. Jana Wachsmana wywieziono do O艣wi臋cimia, a potem do Oranienburga, gdzie w p贸藕niejszym czasie zosta艂 rozstrzelany przy ewakuacji obozu.
Po wojnie
Karol Cacaj prze偶y艂 wojn臋. Po wej艣ciu Sowiet贸w kolejny raz kandydowa艂 do nowo powstaj膮cej Rady Miejskiej Rozwadowa i zosta艂 wybrany radnym. Wkr贸tce jednak zrezygnowa艂 z tej funkcji prawdopodobnie ze wzgl臋du, 偶e Stronnictwo Ludowe, z kt贸rym by艂 powi膮zany jeszcze przed wojn膮, przekszta艂cono w 1945 r. w komunistyczne Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL – dzisiejsze PSL). Karolowi Cacajowi z komunistami nie by艂o po drodze, by膰 mo偶e te偶 obawia艂 si臋 zdekonspirowania swojej akowskiej przesz艂o艣ci i represji komunist贸w. Prawdopodobnie wtedy przeszed艂 na emerytur臋 i dorabia艂 jako rymarz i tapicer w rozwadowskiej firmie brata Wojciecha Cacaja.
Karol by艂 偶onaty z Emili膮 z d. Kozdronkiewicz, z kt贸r膮 mia艂 syna Eugeniusza (zmar艂 w wieku 4 lat) oraz c贸rk臋 Iren臋. Karol Cacaj zmar艂 5 listopada 1977 r. w wieku 84 lat. Spoczywa na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie. Karol Cacaj by艂 tak偶e starszym bratem babci prezesa Fundacji KEDYW Marka Wr贸blewskiego.
Cze艣膰 Jego Pami臋ci!
MW / Fundacja KEDYW / MKDAK
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), relacje Zuzanny Karlik, Aleksandry i Marka Ziemby. Wspomnienia rodziny Wr贸blewskich, Maria Rehorowska „Rozwad贸w nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”, Ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski „Z przesz艂o艣ci miasta Rozwadowa”.
漏 COPYRIGHT 2016-2019 Fundacja KEDYW. Wszelkie Prawa zastrze偶one. Kopiowanie tekst贸w, zdj臋膰 lub film贸w bez zgody Fundacji KEDYW zabronione!
Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza dzia艂alno艣膰 opiera si臋 na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osi膮gniemy celu! WESPRZYJ NAS!
Zosta艅 Patronem Muzeum Kedywu poprzez serwis Patronite:
Lub wesprzyj przelewem bankowym na konto:
Konto bankowe: SANBank Nadsa艅ski Bank Sp贸艂dzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kart膮 p艂atnicz膮 przez system p艂atno艣ci PayPal:
[wpedon id=”16500″ align=”left”]