Ciała pomordowanych ekshumowane z miejsca rostrzelania 8 maja 1945 r. (fot. Fundacja KEDYW)

29 stycznia 1944 r. w Pełkiniach koło Jarosławia (woj. podkarpackie) Niemcy rozstrzelali 21 zakładników. Wśród ofiar egzekucji było siedmiu żołnierzy Korpusu Zachodniego Armii Krajowej ze Stalowej Woli (woj. podkarpackie). Była to trzecia i ostatnia grupa żołnierzy stalowowolskiego KZ-AK, którą Niemcy rozstrzelali na przełomie 43-44 roku. Rozstrzelanie Polaków było odwetem za zlikwidowanie dwóch niemieckich policjantów przez żołnierzy AK w Pełkiniach.

W styczniu 1941 roku z inicjatywy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) powołana została konspiracyjna formacja zbrojna o nazwie Korpus Zachodni. Zadaniem KZ było skupianie w swych szeregach Polaków przesiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa z ziem wcielonych do III Rzeszy i utworzenia z nich wyszkolonej kadry dywersyjnej w ramach ZWZ. Oddział KZ w Stalowej Woli (woj. podkarpackie) powołany został tego samego roku. W jego skład dowódczy weszli podporucznik rezerwy Wojska Polskiego Kazimierz Kazimierczak oraz Alojzy Holeksa, były komendant stalowowolskiej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). KZ początkowo działał jako samodzielna grupa w ramach ZWZ ale po powołaniu w 1942 roku Armii Krajowej przez Polskie Państwo Podziemne, scalony został z AK i podlegał komendzie AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola. KZ-AK w Stalowej Woli zrzeszał około 30 wysiedlonych żołnierzy przybyłych do Stalowej Woli z Poznania, Śląska i Zagłębia.

Wpadka po akcji 

7 grudnia 1943 roku stalowowolski oddział KZ wraz z żołnierzami Kedywu AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola wspólnie wyruszyli za Stalową Wolę w pobliskie lasy w celu odkopania zakopanej broni we wrześniu 1939 roku przez wycofujące się wojska polskie.

Po udanej akcji wydobycia broni z terenu tworzącego niemiecki poligon, żołnierze wyruszyli z powrotem do Stalowej Woli. Podczas powrotu zaczął prószyć śnieg. W chwili dotarcia do Stalowej Woli śnieg przestał padać ale po nocnej akcji zostały na śniegu łatwo zauważalne ślady. Następnego dnia z rana Niemcy natrafili na ślady i postanowili sprawdzić dokąd wiodą. Po śladach na śniegu Niemcy trafili na trop, który prowadził do baraku na Ozet gdzie mieszkał żołnierz KZ Antoni Ochędzan. Tam pod barakiem ukryta była też zdobyta w akcji broń. Niemieckie Gestapo w domu Ochędzana zdołało aresztować domownika oraz jego gościa, żołnierza KZ Franciszka Katę.

Po tej wpadce natychmiast zaczęły się aresztowania w Stahlwerke Braunchweig – Werk Stalowa Wola (okupowanych Zakładach Południowych COP) gdzie pracowali żołnierze KZ. W sumie Niemcy zdołali aresztować około 40 osób, wśród aresztowanych znaleźli się prawie wszyscy uczestnicy wyprawy z grupy KZ. Jeden z żołnierzy AK Henryk Liniewiecki ps. „Tom” podczas aresztowania w Zakładach zdecydował się zażyć cyjanek potasu gdy zorientował się, że przyszło po niego Gestapo. Liniewiecki po spożyciu trucizny za chwilę zmarł. Niemcy zakopali jego ciało na terenie Zakładów pod wieżą ciśnień. Jedynie żołnierzom Kedywu udało się uniknąć aresztowania, być może dlatego, że wówczas nie znali ich dobrze żołnierze KZ, a ewidentnie „wsypa„ zaszła w szeregach KZ po pierwszych aresztowaniach.

Egzekucja trzeciej i ostatniej grupy

Trzecia i ostatnia egzekucja w Pełkiniach była najliczniejsza, bo oprócz siedmiu żołnierzy stalowowolskiego KZ-AK, Niemcy rozstrzelali dodatkowych 14 zakładników z pobliskich miejscowości oraz mieszkańców Pełkin. Egzekucja, w której znalazła się trzecia grupa członków stalowowolskiego KZ była odwetem Niemców za zastrzelenie przez AK w Pełkiniach urzędnika niemieckiej policji Lachmanna i policjanta granatowego Leciejewskiego. Grupa zakładników z KZ-AK była ostatnią spośród aresztowanych w Stalowej Woli w grudniu 1943 r. Trzy egzekucje na żołnierzach KZ rozbiły działalność oddziału w Stalowej Woli.

W egzekucji w Pełkiniach zginęli następujący członkowie Korpusu Zachodniego oraz inni polscy więźniowie:

1. Aleksander Będkowski ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
2. Henryk Skulski ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
3. Antoni Marcinkowski ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
4. Roman Polak ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
5. Rudolf Paterek z Charzewic, żołnierz KZ
6. Adam Zaręba ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
7. Zenon Łabuś ze Stalowej Woli, żołnierz KZ
8. Zbigniew Kłos z Jarosławia
9. Tadeusz Głowa z Jarosławia
10. Franciszek Głowa z Jarosławia
11. Stanisław Rudny z Jarosławia
12. Józef Dybka z Niska
13. Aleksander Misztal z Bachór
14. Marian Grzenda z Jarosławia
15. Piotr Małek z Jarosławia
16. Mikołaj Kudła z Pełkini
17. Mieczysław Bojarski z Pełkini
18. Michał Bojarski z Pełkini
19. Antoni Skotnicki z Pełkini
20. Wojciech Skotnicki z Pełkini
21. Stanisław Rzucidło z Obojnej

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Stanisław Dąbrowa-Kostka „Hitlerowskie Afisze Śmierci”, Eugeniusz S. Łazowski „Prywatna Wojna”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

© COPYRIGHT 2016-2024. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!