Między 22-24 września 1944 r. w Powstaniu Warszawskim zginęła Krystyna Bełżyńska ps. „Krystyna” | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Krystyna Bełżyńska ps. „Krystyna”

1 września 1916 – 22-24 września 1944

Łączniczka Związku Walki Zbrojnej (ZWZ Stalowa Wola)
Łączniczka Armii Krajowej (Obwód Nisko–Stalowa Wola)
Łączniczka Komendy Głównej AK (IV Oddział Kwatermistrzowski)
Łączniczka i sanitariuszka Kedywu KG AK zgrupowania „Leśnik” podczas Powstania Warszawskiego

Krystyna Bełżyńska z córkami Magdaleną i Edytą (fot. Edyta Bełżyńska-Solińska)

Krystyna Bełżyńska urodziła się 1 września 1916 r. w Poznaniu (woj. wielkopolskie). Była córką Seweryna Krzyżaniaka i Zofii z d. Powelska. W Poznaniu uzyskała maturę w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Generałowej Zamoyskiej i wkrótce podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Poznańskim. W trakcie studiów wyszła za mąż za Stanisława Bełżyńskiego, późniejszego dowódcy Kedywu Armii Krajowej Obwodu Nisko-Stalowa Wola. Nie ukończyła studiów z powodu wybuchu wojny.

Wysiedlenie

W grudniu 1939 roku Krystyna wraz z mężem Stanisławem i dwoma córkami – roczną Magdalena i zaledwie kilkudniową Edytą zostali wysiedleni przez Niemców z Poznania. Początkowo znależli się w obozie w Głównej, a następnie zostali przetransportowani na wschód do Niska koło Stalowej Woli w województwie lwowskim (obecnie woj. podkarpackie), gdzie zamieszkali w domu Jana Gazdy (zarządcy majątku Gerharda Francke).

Okupacja na Podkarpaciu

18 maja 1940 roku mąż Stanisław został aresztowany w Nisku i wywieziony wkrótce pierwszym transportem do niemieckiego obozu KL Auschwitz, z którego został w 1941 roku zwolniony dzięki staraniom jego matki. Po powrocie Stanisława z obozu przeprowadzili się z Niska do Stalowej Woli, gdzie Stanisław rozpoczął pracę w niemieckich zakładach zbrojeniowych „Stahlwerke Braunschweig GmbH – Werk Stalowa Wola” (przedwojennych Zakładach Południowych – COP).

Po przeniesieniu się do Stalowej Woli Krystyna wraz z mężem zostali żołnierzami konspiracyjnego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W 1942 roku po powołaniu Armii Krajowej zostali żołnierzami AK Obwodu Nisko–Stalowa Wola. W 1942 roku Stanisław objął stanowisko oficera dywersji w obwodzie, a w 1943 roku po powołaniu Kierownictwa Dywersji (tzw. Kedywu) został dowódcą Kedywu obwodu.

Śmierć męża

18 maja 1944 roku w wyniku wsypy Niemcy natrafili na trop wiodący do bazy Kedywu w Rozwadowie (dzisiejsze powstające Muzeum Kedywu), w której przebywał z czterema żołnierzami mąż Krystyny. Żołnierze Kedywu w czasie obławy podjęli walkę z Niemcami. Stanisław Bełżyński ps. „Kret” chcąc zabezpieczyć ucieczkę swoim żołnierzom postanowił wybiec w stronę dworca kolejowego mieszczącego się naprzeciwko bazy Kedywu strzelając do Niemców. Stanisław chciał odwrócić uwagę Niemców, niestety próba odwrócenia uwagi się nie udała. Na bocznicy stacji stał pociąg z niemieckim wojskiem, gdy zobaczyli człowieka biegnącego z bronią zaczęli strzelać. Stanisław Bełżyński „Kret” zginął tuż za torami stacji.

Ucieczka do Warszawy

Po rozbiciu Kedywu i śmierci męża, zagrożona dekonspiracją i aresztowaniem postanowiła natychmiast ewakuować się ze Stalowej Woli. Tego samego dnia udała się z małymi córeczkami do Warszawy do domu swojej matki. Po przybyciu do Warszawy natychmiast nawiązała kontakt z Komendą Główną Armii Krajowej i przystąpiła od razu do pracy konspiracyjnej. Tuż przed Powstaniem Warszawskim skierowana została do zgrupowania „Leśnik” Armii Krajowej dowodzonego przez płk Jana Szypowskiego ps. „Leśnik”, z którym wkrótce walczyła w Powstaniu. Oddział „Leśnik” walczył na Woli, w śródmieściu oraz na Starym Mieście gdzie zginęła Krystyna. Po prawie dwumiesięcznej walce w Powstaniu Warszawskim, Krystyna zginęła około 22-24 września podczas próby sforsowania Wisły na drugi brzeg. Jej ciało zabrała Wisła i nigdy nie została odnaleziona.

Po wojnie

Osieroconym córeczką udało się przeżyć wojnę u Babci (mamy Krystyny). Do dziś w Warszawie, mieszka młodsza Edyta gdzie założyła rodzinę. Starsza Magdalena wyjechała później z Warszawy, dziś mieszka w województwie lubuskim.

Krystyna Bełżyńska została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Walecznych. Wraz z mężem Stanisławem zostali symbolicznie upamiętnieni przez swoje córki na rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Pomnik rodziny Bełżyńskich na warszawskich Powązkach

Pomnik rodziny Bełżyńskich na warszawskich Powązkach. (fot. zbiory rodzinne)

Cześć Ich Pamięci!

Czytaj więcej: Wpadka Kedywu obwodu Nisko – Stalowa Wola

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Edyta Bełżyńska-Solińska, Powstańcze biogramy Muzeum Powstania Warszawskiego.