por. Władysław Kubikowski ps. „Kula”

14 maja 1901 – 19 maja 1971

Kwatermistrz Komendy Armii Krajowej Obwodu Nisko-Stalowa Wola

Władysław Kubikowski urodził się 14 maja 1901 roku. W 1938 roku przeprowadził się z rodziną ze Skarżyska-Kamiennej (woj. świętokrzyskie) do nowo budowanej Stalowej Woli w województwie lwowskim (obecnie woj. podkarpackie) gdzie zainwestował w niewielki kawałek ziemi, na którym wkrótce rozpoczął budowę kina (dzisiejszy sklep Stokrotka przy ul. Narutowicza).

Okupacja niemiecka

Z powodu niemieckiej agresji na Polskę i wybuchu II wojny światowej inwestycja Władysława Kubikowskiego niestety musiała zostać w 1939 roku wstrzymana a jego kino „Stal” niestety nie zostało ukończone. Później gdy w Stalowej Woli rozpoczęła się okupacja miasta Niemcy z czasem pozwolili Kubikowskiemu dokończyć budowę kina, ale było to podstępne działanie gdyż w momencie ukończenia budowy Niemcy zarekwirowali budynek i Kubikowski pozbawiony został swojej własności.

Niemcy wkrótce uruchomili kino pod nową nazwą „Lichtspiel – Theater Stal” a jego zarządzanie powierzyli Karolowi Hirschowi z pobliskiego Rozwadowa, który w Rozwadowie prowadził swoje kino o nazwie „Polonia” (przy obecnej ul. Dąbrowskiego 2). Kubikowskiemu Niemcy jedynie pozwolili pracować w kawiarni mieszczącej się w kinie. Cały zarobek z kina i kawiarni rekwirowany był oczywiście dla nowych niemieckich władców.

Konspiracja antyniemiecka

Władysław Kubikowski w czasie niemieckiej okupacji wraz z jego synem Jerzym (ps. „Mars”) nawiązali kontakty z antyniemieckim podziemiem, które prężnie działało już od początku wojny na terenie Zakładów Południowych (COP) i wkrótce osiedla „Stalowej Woli”, w centrum którego znajdowało się wybudowane przez Kubikowskiego kino. Mimo, że kino zarekwirowali Niemcy, to polskie podzmiemie korzystało z niego jako punktu kontaktowego. Polscy pracownicy kina byli związani z podziemiem więc naturalnie miejsce ich pracy stało się też miejscem wymiany informacji i korespondencji podziemia.

W 1942 roku po powołaniu Armii Krajowej dowództwo AK ulokowało w Stalowej Woli komendę Obwodu Nisko-Stalowa Wola kryptonim „Niwa”, a Władysław Kubikowski został mianowany kwatermistrzem obwodu. W późniejszym czasie był również odpowiedzialny za zaopatrywanie partyzanckiego oddziału dyspozycyjnego „Kmicica” Jana Orła-Wyskockiego, dla którego organizował przerzuty przez rzekę San, dostarczając żywność i odzież dla partyzantów spalonych w mieście.

W maju 1944 roku po wsypie, w której Niemcy wykryli tajną bazę Kedywu w Rozwadowie (obecnie powstające Muzeum Kedywu), w obawie przed aresztowaniem, przeniósł się do Rudnika nad Sanem gdzie zamieszkał u państwa Łysaków. Dom Łysaków wówczas stał się ważnym punktem rudnickiej AK, tam akowcy przetrzymywali m.in. broń.

Okupacja sowiecka

Po wejściu wojsk sowieckich Kubikowski powrócił z żoną Jadwigą do Stalowej Woli i zdołał wówczas odzyskać swoje kino. Jeszcze w 1944 roku ponownie urochomił kino i kawiarnie pod nazwą kinoteatr „Stal”. Niestety własność odzyskanego majątku nie trwała długo, bo już pod koniec 1944 roku kolejny raz zarekwirowany został majątek Kubikowskich. Tym razem kino zabrały nowe komunistyczne władze zainstalowane przez Sowietów, a kierownictwo nad kinem przekazały do dyspozycji zarządu Zakładów Południowych (obecnie Huta Stalowa Wola). W ten sposób Kubikowski pozostał kolejny raz pozbawiony kina, ale w odróżnieniu do Niemców komuniści pozwolili Kubikowskim zamieszkać w budynku i pozwolili mu także prowadzić przez jakiś czas kawiarnię co umożliwiło mu zarobić na życie.

Inicjator budowy Mauzoleum

Po wojnie z Niemcami z inicjatywy Władysława Kubikowskiego powstał plan zbudowania na Cmentarzu Komunalnym w Stalowej Woli Mauzoleum dla uczczenia pamięci poległych w czasie niemieckiej okupacji. Dla Władysława była to ważna inicjatywa ponieważ sam stracił w 1943 roku syna Jerzego, który zginął jako partyzant w walce z Niemcami.

W 1945 roku powołany został komitet budowy Mauzoleum, a na jego budowę Władysław Kubikowski przeznaczył część dochodu z jego kawiarni. Choć Mauzoleum ukończone zostało dopiero w 1947 roku, to jeszcze w 1945 roku pochowano w nim pierwszych poległych żołnierzy AK.

Obecnie w stalowowolskim Mauzoleum spoczywa 36 żołnierzy Armii Krajowej ze Stalowej Woli i okolic, w tym syn Kubikowskiego Jerzy ps. „Mars” (żołnierz stalowowolskiej AK i partyzanckiego oddziału NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka).

Władysław Kubikowski był żonaty, z żoną Jadwigą mieli wyżej wspomnianego syna Jerzego i dwie córki. Był także autorem niepublikowanych wspomnień pt. „AK w Stalowej Woli”.

Władysław zmarł 19 maja 1971 roku. Spoczywa na Cmentarzu Komunalnym w Stalowej Woli w rodzinnym grobowcu w pobliżu Mauzoleum, które powstało z jego inicjatywy.

Cześć Jego Pamięci!

MW /MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Okupacja i Konspiracja 1939 – 1944”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!