mjr. Maria Eleonora Mirecka-Lory艣 ps. „Marta”
ur. 7 luty 1916 r.
Komendantka na Polsk臋 Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet (NZWK)
Komendantka Wojskowej S艂u偶by Kobiet (WSK-AK) Podokr臋g Rzesz贸w
Komendantka Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet (NOWK) Okr臋g COP
Major Maria Eleonora Mirecka-Lory艣 urodzi艂a si臋 7 lutego 1916 r. w Ulanowie ko艂o Niska w wojew贸dztwie Podkarpackim. Jest si贸dmym z o艣miorga dzieci Dominika i Pauliny Mireckich, wielodzietnej patriotycznej i religijnej rodziny, z kt贸rej wielu cz艂onk贸w rodziny odegra艂o czo艂owe role w historii ruchu narodowego oraz konspiracji antyniemieckiej podczas II wojny 艣wiatowej.
Okres mi臋dzywojenny
Maria Mirecka jako m艂oda dziewczyna ucz臋szcza艂a do pa艅stwowego gimnazjum w pobliskim Nisku. W Nisku nale偶a艂a te偶 do harcerstwa i Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK). W 1937 r. rozpocz臋艂a studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, kt贸re przerwa艂 wybuch wojny w 1939 r. W czasie studi贸w we Lwowie udziela艂a si臋 w szeregach M艂odzie偶y Wszechpolskiej, Bratniej Pomocy oraz w Akademickim Towarzystwie Szko艂y Ludowej (ATSL).
Dzia艂alno艣膰 antyniemiecka
Wybuch wojny zasta艂 j膮 u rodzic贸w w Rac艂awicach. Ju偶 w listopadzie 1939 r. by艂a wys艂ana na kontakty konspiracyjne do Krakowa i Warszawy. W 1941 r. zorganizowa艂a kom贸rk臋 Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet (NOWK) na powiat ni偶a艅ski, kt贸rej w 1943 r. zosta艂a komendantk膮 na Okr臋g COP (Centralny Okr臋g Przemys艂owy). Wkr贸tce zagro偶ona aresztowaniem w swoich rodzinnych stronach zosta艂a przydzielona do Komendy G艂贸wnej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Warszawie. Po kilku miesi膮cach powr贸ci艂a na Podkarpacie i zamieszka艂a w Przeworsku. Po scaleniu聽NOW z Armi膮 Krajow膮 zosta艂a mianowana komendantk膮 Wojskowej S艂u偶by Kobiet Armii Krajowej (WSK-AK) przez dow贸dztwo Komendy G艂贸wnej AK, w kt贸rej s艂u偶y艂a do rozwi膮zania AK w 1945 r.
Dzia艂alno艣膰 antysowiecka
Na wiosn臋 1945 r. Maria Mirecka zosta艂a mianowana komendantk膮 na ca艂膮 Polsk臋 antysowieckiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet (NZWK). R贸wnocze艣nie zdecydowa艂a si臋 kontynuowa膰 studia prawnicze i rozpocz臋艂a nauk臋 na Uniwersytecie Jagiello艅skim w Krakowie.
Aresztowanie przez UB
1 sierpnia 1945 r. podczas pobytu w rodzinnych stronach Maria Mirecka zosta艂a aresztowana przez Urz膮d Bezpiecze艅stwa (UB) na stacji kolejowej w Nisku za dzia艂alno艣膰 w Armii Krajowej. Z Niska przewieziono j膮 do wojew贸dzkiego UB w Rzeszowie. Po kilkudniowych przes艂uchaniach zosta艂a przetransportowana dalej do Warszawy gdzie kontynuowano przes艂uchiwania, po czym zosta艂a przewieziona do krakowskiego wi臋zienia WUBP. W krakowskim wi臋zieniu zobaczy艂a swoich dw贸ch braci r贸wnie偶 dzia艂aczy NOW, kt贸rzy przesiadywali pod fa艂szywmi nazwiskami nierozpoznani. Po trudnym pobycie w krakowskim wi臋zieniu zosta艂a zwolniona 1 wrze艣nia 1945 r. dzi臋ki amnestii. Jednak UB po uzyskaniu wi臋cej informacji o jej dzia艂alno艣ci, w listopadzie 1945 r. zn贸w podj臋艂o jej poszukiwania, podczas pr贸by aresztowania nie zastali jej w domu. To by艂 dla niej znak, 偶e komuni艣ci jej nie odpuszcz膮. Poniewaz pracowa艂a w kom贸rce organizacyjnej, kt贸ra przerzuca艂a osoby zagro偶one za granic臋, w grudniu 1945 r. z grup膮 znajomych zdecydowa艂a si臋 opu艣ci膰 kraj.
Emigracja
Po wydostaniu si臋 z Polski przedosta艂a si臋 ze swoj膮 grup膮 do dzisiejszego miasta Heren w dolnej Saksonii, kt贸re po wyzwoleniu przez aliant贸w chwilowo przemianowano na Maczkowo po zaj臋ciu go przez 1 Dywizj臋 Pancern膮 Polskich Si艂 Zbrojnych na Zachodzie gen. Stanis艂awa Maczka.
W lutym 1946 r. wyjecha艂a do W艂och do Ankony, w贸wczas okupowanej przez wojska II Korpusu PSZ gen. W艂adys艂awa Andersa. Tam podj臋艂a prac臋 w rozg艂o艣ni radiowej II Korpusu PSZ. Po rozwi膮zaniu radia przesz艂a do Polskiego Bia艂ego Krzy偶a (PBK). Podczas pobytu we w艂oskiej Ankonie Maria Mirecka pozna艂a swojego przysz艂ego m臋偶a, oficera rezerwy II Korpusu Henryka Lory艣, kt贸rego po艣lubi艂a 12 pa藕dziernika 1946 r. we w艂oskim Loretto. Jeszcze w pa藕dzierniku 1946 r. wraz m臋偶em wyjechali z II Korpusem do obozu przej艣ciowego w Anglii, po czym zamieszkali w Londynie gdzie od samego pocz膮tku zaanga偶owa艂a si臋 w prac臋 w Stronnictwie Narodowym i Zjednoczeniu Kobiet.
W styczniu 1952 r. Maria i Henryk wraz z dwuletnim synem postanowili wyjecha膰 do USA. W Stanach Zjednoczonych zamieszkali pocz膮tkowo w Toledo w stanie Ohio, z kt贸rego po dw贸ch latach przeprowadzili si臋 do Chicago w stanie Illinois. W USA Maria Mirecka-Lory艣 kontynuowa艂a swoj膮 dzia艂alno艣膰 spo艂eczn膮 gdzie zosta艂a cz艂onkiem zarz膮du kombatanckiego oddzia艂u AK, dzia艂a r贸wniez w Stronnictwie Narodowym oraz w Zwi膮zku Polek w Ameryce.
W 1964 r. zosta艂a redaktork膮 dwuj臋zycznego tygodnika „G艂os Polek” wydawanego w USA od 1910 r. W kr贸tce te偶 zosta艂a mianowana z ramienia Zwi膮zku Polek w Ameryce dyrektork膮 Kongresu Polonii Ameryka艅skiej.
W styczniu 1996 r. zako艅czy艂a prac臋 redaktora GP nie rezygnuj膮c z pracy spo艂ecznej. Po 艣mierci m臋偶a Henryka zdecydowa艂a si臋 na sta艂y powr贸t do Polski gdzie wr贸ci艂a w 2004 r. i zamieszka艂a w rodzinnych Rac艂awicach, w kt贸rych mieszka do dzi艣 i niestrudzona ucz臋szcza w uroczysto艣ciach i wydarzeniach patriotycznych i religijnych.
Odznaczenia
Mjr. Maria Mirecka-Lory艣 za swoj膮 s艂u偶b臋 dla Polski zosta艂a wielokrotnie odznaczona wieloma medalami i orderami pa艅stwowymi w tym: Srebrnym Krzy偶em Zas艂ugi, Krzy偶em Walecznych, Krzy偶em Partyzanckim, Krzy偶em Armii Krajowej, Medalem Pro Patria, Z艂otym Medalem 鈥濷piekun Miejsc Pami臋ci Narodowej鈥, Krzy偶em Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, kt贸ry otrzyma艂a 3 maja 2006 r. od 艣p. Prezydenta RP Lecha Kaczy艅skiego oraz Krzy偶em Komandorskim z Gwiazd膮 Orderu Odrodzenia Polski, kt贸ry otrzyma艂a w 2016 r. od Prezydenta RP Andrzeja Dudy.
Honorowa Obywatelka Stalowej Woli
W styczniu 2016 r. Maria Miecka-Lory艣 otrzyma艂a tytu艂 Honorowego Obywatela Miasta Stalowej Wol z r膮k Prezydenta Miasta Stalowej Woli Lucjusza Nadbere偶nego.
Publikacje autorskie
Jest autork膮 kilku ksi膮偶ek m.in. 鈥濷dszukane w pami臋ci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyja藕ni鈥, 鈥濸rzede wszystkim Polska. Zapiski ameryka艅skie z lat 1952-2010鈥 oraz聽jednego tomu 鈥濰istorii Zwi膮zku Polek w Ameryce鈥.
Przez wszystkie lata swojej publicznej dzia艂alno艣ci udzieli艂a niezliczon膮 ilo艣膰 wywiad贸w prasowych i telewizyjnych. Bra艂a r贸wnie偶 udzia艂 w wielu filmach dokumentalnych. W 2014 roku zosta艂 zrealizowany o niej film dokumentalny pt. 鈥濻zkic do 偶yciorysu鈥 w re偶yserii Ewy Szakalickiej. W 2017 r. bra艂a udzia艂 w filmie o NZW pt. „Narodowe Zjednoczenie Wojskowe – do ko艅ca wierni Polsce” re偶yserii 艁ukasza Korwina, kt贸ry 7 lutego 2018 r. b臋dzie mia艂 r贸wnie偶 swoj膮 premiere w Stalowej Woli podczas obchod贸w 102 urodzin mjr. Marii Mireckiej-Lory艣. Zapraszamy do uczestnictwa w 艣rod臋 7 lutego, pocz膮tek godz. 18:00 w Miejskim Domu Kultury w Stalowej Woli.
Obchody 102. urodzin mjr. Marii Mireckiej-Lory艣 / Premiera filmu pt. „Narodowe Zjednoczenie Wojskowe – do ko艅ca wierni Polsce” 艣roda 7 luty 2018 r. Miejski Dom Kultury w Stalowej Woli.聽
MW/Fundacja KEDYW
Bibliografia: Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Maria Mirecka-Lory艣 „Odszukane w pami臋ci”.