19 stycznia 1944 r. 偶o艂nierze Kedywu zlikwidowali W艂adys艂awa Puk臋

漏Fundacja KEDYW

W艂adys艂aw Puka

W ramach og贸lnopolskiej akcji Armii Krajowej o kryptonimie „akcja G艂贸wki”, 19 stycznia 1944 roku zlikwidowany zosta艂 mieszkaniec Rozwadowa W艂adys艂aw Puka. Do dzisiejszego dnia temat s艂uszno艣ci jego wyroku budzi wiele emocji w艣r贸d starszych mieszka艅c贸w Rozwadowa 鈥 obecnej dzielnicy Stalowej Woli.

W listopadzie 1943 roku dow贸dca Armii Krajowej genera艂 Tadeusz 鈥濨贸r鈥 Komorowski, zainicjowa艂 akcj臋 o kryptonimie 鈥濭艂贸wki鈥. Nazwa akcji nawi膮zywa艂a do nazistowskiego symbolu Totenkopf (czaszek), kt贸re znajdowa艂y si臋 na mundurach i czapkach szczeg贸lnie brutalnych niemieckich oddzia艂贸w SS (Schutzstaffel).

Czapka oficera SS z symbolem聽Totenkopf (fot. Wikipedia.org)

Celem akcji 鈥濭艂贸wki” by艂o wyeliminowanie funkcjonariuszy niemieckiego aparatu terroru w odwecie za zbrodnie pope艂niane przez Niemc贸w na ludno艣ci cywilnej oraz na cz艂onkach antyniemieckiego podziemia w okupowanej Polsce. W艣r贸d wyznaczonych do likwidacji byli r贸wnie偶 konfidenci, kt贸rych wywiad Armii Krajowej umieszcza艂 na specjalnie przygotowanych listach.

Ka偶da z umieszczonych na li艣cie os贸b musia艂a zosta膰 os膮dzona przez s膮d Polskiego Pa艅stwa Podziemnego, kt贸ry wydawa艂 dla niej kar臋 艣mierci b膮d藕 j膮 uniewinnia艂. Kara orzekana by艂a za przest臋pstwa i zbrodnie osobi艣cie pope艂nione przez oskar偶onych lub ewentualnie za decyzje os贸b, kt贸re si臋 do zbrodni tych przyczyni艂y. Wyroki te, w odr贸偶nieniu od masowych egzekucji wykonywanych na Polakach przez okupant贸w, nie by艂y orzekane na zasadzie odpowiedzialno艣ci zbiorowej. Skazywani przez s膮dy podziemne byli dla Polak贸w szkodliwi i wyr贸偶niali si臋 niemieckim fanatyzmem, b膮d藕 byli bezwzgl臋dnymi funkcjonariuszami policji, gestapo, 偶andarmerii, niemieckiego wymiaru sprawiedliwo艣ci, administracji, przemys艂u i w odosobnionych przypadkach cz艂onkami NSDAP.

Akcja 鈥濭艂贸wki鈥 mia艂a by膰 odwetem za coraz brutalniejsze, nasilaj膮ce si臋 represje skierowane przeciwko Polakom. Bez wyroku s膮du AK likwidowa艂a jedynie szczeg贸lnie niebezpiecznych konfident贸w i tylko w sytuacji, gdy zw艂oka mog艂a spowodowa膰 kolejne aresztowania. Do wykonania wyrok贸w przeznaczone by艂y wydzielone jednostki Kedywu w Komendzie G艂贸wnej oraz w Komendach obwod贸w na terenie ca艂ej okupowanej Polski.

Akcja „G艂贸wki” na terenie Stalowej Woli i Rozwadowa

W grudniu 1943 roku na terenie obejmuj膮cym Obw贸d Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej rozpocz臋to wieloetapow膮 akcj臋 w ramach akcji „G艂贸wki”. Przed wykonaniem akcji, zadaniem wywiadu Armii Krajowej by艂o dokona膰 gruntowej inwigilacji i ustali膰 donosicieli za pomoc膮 meldunk贸w nap艂ywaj膮cych do Komendy obwodu w Stalowej Woli. Po rozpatrzeniu kilku spraw przez s膮d, komendant obwodu wyda艂 rozkaz zaplanowanie akcji i wykonanie wyrok贸w na terenie obwodu dow贸dcy Kedywu obwodu Stanis艂awowi Be艂偶y艅skiemu ps. „Kret”.

Pierwszy wyrok w ramach akcji zosta艂 wykonany w Stalowej Woli na pocz膮tku 1944 roku na sklepikarzu „Masie”. 呕o艂nierze AK w ramach wyroku podpalili sklep, w kt贸rym sp艂on膮艂 skazany na 艣mier膰 „Masa”. Drugi taki wyrok mia艂 miejsce 19 Stycznia 1944 roku w Rozwadowie, w kt贸rym zlikwidowany zosta艂 mieszkaniec Rozwadowa W艂adys艂aw Puka. Z relacji 贸wczesnego 偶o艂nierza rozwadowskiego Kedywu Mieczys艂awa Potyra艅skiego ps. „Poraj” wiemy, 偶e by艂a to pierwsza akcja likwidacyjna przy u偶yciu broni na terenie dzisiejszej Stalowej Woli. Cho膰 likwidacja W艂adys艂awa Puki by艂a zaplanowana to sko艅czy艂a si臋 ona w nieplanowany wcze艣niej spos贸b. Z relacji mieszka艅ca Rozwadowa Kazimierza Jackowskiego i znajomego rodziny oskar偶onego wiemy, 偶e 19 stycznia 1944 r. W艂adys艂aw Puka by艂 widziany jak jecha艂 bryczk膮 ul. Klasztorn膮 w stron臋 po艂udniow膮. Natomiast z relacji 偶o艂nierzy AK wiemy, 偶e bryczk膮 opr贸cz W艂adys艂awa Puki jechali dow贸dca Kedywu Stanis艂aw Be艂偶y艅ski „Kret” i wspomagaj膮cy Go 偶o艂nierz Kedywu Zygmunt Kajzer ps. „Ma艂y”. Transportowali oni w贸wczas W艂adys艂awa Puk臋 na miejsce wykonania wyroku, prawdopodobnie do pobliskiego lasu. W tym momencie zmieni艂 si臋 plan akcji gdy z bryczki przeje偶d偶aj膮cej ko艂o klasztoru o. Kapucyn贸w wyskoczy艂 nieoczekiwanie W艂adys艂aw Puka. Puka chc膮c uciec do klasztoru trafiony zosta艂 nabojem z pistoletu gdy 偶o艂nierze Kedywu oddali w jego stron臋 strza艂y. W艂adys艂aw Puka trafiony pociskiem zgin膮艂 na miejscu w pobli偶u pomnika przed wej艣ciem na teren klasztoru.

漏Fundacja KEDYW

Ko艣ci贸艂 i Klasztor Braci Mniejszych Kapucyn贸w w Stalowej Woli鈥揜ozwadowie. Miejsce egzekucji W艂adys艂awa Puki. (fot. MKDAK)

Ko艣膰 niezgody

Do dzisiejszego dnia, zdania na temat s艂uszno艣ci wyroku na W艂adys艂awie P. s膮 ko艣ci膮 niezgody i budz膮 wiele emocji w艣r贸d mieszka艅c贸w Rozwadowa. Jedni twierdz膮, 偶e by艂 konfidentem i wyrok by艂 s艂uszny, inni za艣, 偶e znalaz艂 si臋 w niefortunnej sytuacji i zosta艂 niesprawiedliwie os膮dzony. Jak twierdzi by艂y mieszkaniec Rozwadowa Kazimierz Jackowski: W艂adys艂aw Puka by艂 porz膮dnym cz艂owiekiem, cz艂onkiem rozwadowskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sok贸艂” i patriot膮. Prawdopodobnie znalaz艂 si臋 w niefortunnej dla niego sytuacji i zosta艂 niesprawiedliwie os膮dzony.

Jak by艂o naprawd臋? Nikt tego nie wie, na dzie艅 dzisiejszy mamy zbyt ma艂o dowod贸w, aby oceni膰 t膮 sytuacj臋 w jedn膮 czy w drug膮 stron臋. Nale偶y jednak pami臋ta膰, 偶e sprawy wyrok贸w i likwidacji os贸b pochodzenia polskiego by艂y rozpatrywane z du偶膮 rozwag膮 przez s膮dy Polskiego Pa艅stwa Podziemnego. Oczywi艣cie zdarza艂y si臋 przypadki, 偶e zlikwidowano z艂膮 osob臋 czy te偶 wyst膮pi艂 jaki艣 inny b艂膮d. Niestety dop贸ki nie wyp艂yn膮 dodatkowe dowody aby ten wyrok os膮dzi膰 w inn膮 stron臋, nale偶y przyj膮膰, 偶e rozprawa jak i sam wyrok PPP by艂 wnikliwie rozpatrzony.

Gr贸b blisko miejsca egzekucji

Tak膮 ironi膮 losu jest fakt, 偶e gr贸b W艂adys艂awa Puki na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie znajduj臋 si臋 po przeciwnej stronie ulicy, gdzie znajduje si臋 Klasztor i miejsce jego 艣mierci. Na cmentarzu w pierwszym rz臋dzie znajduje si臋 pomnik rodziny Puk贸w i miejsce pochowania W艂adys艂awa. Spoczywa on zaledwie, kilkadziesi膮t metr贸w od miejsca jego zastrzelenia przed Klasztorem b. Kapucyn贸w.

漏Fundacja KEDYW

Gr贸b W艂adys艂awa Puki w Rozwadowie. (fot. MKDAK)

Pok贸j jego duszy!

 

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Kazimierz Jackowski, Mieczys艂aw Potyra艅ski, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

漏 COPYRIGHT 2016-2024. Wszelkie Prawa zastrze偶one. Kopiowanie tekst贸w, zdj臋膰 lub film贸w bez zgody zabronione!