28 lipca 1944 r. zgin膮艂 Henryk Paterek ps. „Lew” – dow贸dca oddzia艂u dywersyjnego NOW i AK

Henryk Paterek ps. „Lew”

ur. 13 sierpnia 1913 r – zm 28 lipca 1944 r.

呕o艂nierz Korpusu Ochrony Pogranicza (K.O.P.)
呕o艂nierz Wojska Polskiego II RP
Dow贸dca oddzia艂u dywersyjnego NOW „Lwa” Henryka Paterka
Dow贸dca patrolu dywersyjnego plac贸wki Zbydni贸w AK (Obw贸d Tarnobrzeg)


Henryk Paterek ur. si臋 13 sierpnia 1913 r. w Zbydniowie ko艂o Stalowej Woli. By艂 drugim dzieckiem J贸zefa i Karoliny. W Zbydniowie uko艅czy艂 6 klas szko艂y powszechnej. W latach 1933-1935 s艂u偶y艂 w Korpusie Ochrony Pogranicza na Kresach wschodnich. Po powrocie ze s艂u偶by w K.O.P. pracowa艂 zawodowo jako krawiec w Zbydniowie. 28 sierpnia 1939 r. zosta艂 zmobilizowany do 2 Pu艂ku Piechoty Legion贸w Wojska Polskiego w Sandomierzu. W kampanii wrze艣niowej 1939 r. przeby艂 szlak bojowy, kt贸ry zako艅czy艂 si臋 dla jego oddzia艂u pod Kockiem na Lubelszczy藕nie.

Konspiracja

Henryk Paterek na prze艂omie 1939-1940 r. zosta艂 zaprzysi臋偶ony do Narodowej Organizacji Wojskowej na p贸艂nocnym Podkarpaciu i przyj膮艂 pseudonim „Lew”. Nast臋pnie zosta艂 dow贸dc膮 oddzia艂u dywersyjnego NOW, kt贸ry dzia艂a艂 g艂贸wnie na terenach dawnych powiat贸w Tarnobrzeg, Nisko, Jan贸w Lubelski i Mielec. Pocz膮tkow膮 dzia艂alno艣膰 „Lwa” wspomina艂 Kazimierz Mirecki ps. „呕muda” – Komendant Okr臋gu Rzeszowskiego NOW w nast臋puj膮cy spos贸b:

„…[…].. Paterek pierwszy na terenie kilku wiosek zorganizowa艂 bardzo ruchliwy, wydzielony oddzia艂 dywersyjny. Polem jego dzia艂alno艣ci by艂a na wielk膮 skal臋 dokonywana dywersja na kolejach. Paterek ze swym wprawdzie nielicznym, ale bardzo sprawnym oddzia艂em niszczy艂 tabor kolejowy, wykrada艂 z wagon贸w sprz臋t wojenny, przeznaczony na front wschodni.”

W 1943 r. w wyniku akcji scaleniowych NOW i AK grupa dywersyjna Henryk Paterka聽zosta艂a wcielona do AK i zosta艂a patrolem dywersyjnym plac贸wki AK w Zbydniowe. Plac贸wka w Zbydniowie wchodzi艂a w sk艂ad Obwodu AK Tarnobrzeg. Wed艂ug 贸wczesnego oficera dywersji i dow贸dcy Kedywu obwodu tarnobrzeskiego AK Kazimierza Bogacza „B艂awata”, w sk艂ad patrolu „Lwa” wchodzili m.in. dow贸dca Henryk Paterek „Lew”, Stanis艂aw Idec, Mieczys艂aw Stepie艅, Mieczys艂aw St臋pniowski, Mieczys艂aw Mierzwa i inni.

Akcje z AK

W strukturach NOW jak i w AK grupa dywersyjna Henryka Paterka bra艂a udzia艂 w wielu spektakularnych akcjach na terenach w.w. powiat贸w. W marcu 1943 r. patrol „Lwa” uczestniczy艂 w akcji odbicia wi臋藕ni贸w z aresztu w Mielcu. Nast臋pnie w pa藕dzierniku 1943 r. bra艂 udzia艂 w rozbiciu posterunku policji we Wrzawach ko艂o Sandomierza, w kt贸rej zlikwidowany zosta艂 volksdeutsch Albert Alscher.聽Ponadto patrol Henryka Paterka cz臋sto wsp贸艂pracowa艂 z rozwadowsk膮 i stalowowolsk膮 AK, na kt贸rej terenach Henryk Paterek dowodzi艂 kilkoma akcjami.

W sierpniu 1943 r. patrol dywersyjny „Lwa”聽wsparty przez oddzia艂y stalowowolskiej i rozwadowskiej AK, na terenach dzisiejszej Stalowej Woli聽dokona艂 spektakularnej akcji rozbicia transportu pieni臋dzy jad膮cego do okupowanych Zak艂ad贸w Po艂udniowych (COP) w Stalowej Woli. W pa藕dzierniku 1943 r. patrol „Lwa” bra艂 udzia艂 w akcji likwidacji niemieckiego zarz膮dcy maj膮tku Lubomirskich w Charzewicach. Nast臋pnie w grudniu 1943 r. Henryk Paterek dowodzi艂 nieudan膮 akcj膮 odbicia Komendanta lwowskiego obwodu NOW kpt. Adama Mireckiego z aresztu w Rozwadowie.

W marcu 1944 r. patrol dywersyjny Henryka Paterka wraz z oddzia艂ami AK z Tarnobrzega, Rozwadowa, Stalowej Woli, Niska i Rudnika nad Sanem dokonali najwi臋kszej akcji zbrojnej na terenie Obwodu tarnobrzeskiego AK. W udanej akcji o krypt. „Bauzug”, kt贸rej celem by艂 robicie niemieckiego poci膮gu budowlano-remontowego, 偶o艂nierze聽zdobyli bro艅 oraz niemieck膮聽odzie偶聽i buty.

Akcja „Burza”

W listopadzie 1943 r. Komendant Obwodu Nisko Stalowa Wola AK kpt. Kazimierz Pilat ps. „Zaremba” przyst膮pi艂 do planowania zada艅 dla plac贸wek obwodu w ramach og贸lnopolskiej akcji powsta艅czej o kryptonimie „Burza”. Jak wynika z meldunku rozwadowskiej plac贸wki AK „Wilcze 艁yko” z dnia 20 listopada 1943 r. na zebraniu dow贸dc贸w pluton贸w podlegaj膮cych rozwadowskiej plac贸wce AK ustalono, 偶e patrol dywersyjny Henryka Paterka ze Zbydniowa wejdzie w sk艂ad oddzia艂贸w na terenie Obwodu Nisko – Stalowa Wola i obejmie zadanie opanowania niemieckiej parowozowni oraz dworca kolejowego w Rozwadowie w ramach tej akcji.

Poleg艂 艣mierci膮 bohatera

Ko艅cem lipca 1944 r. gdy Niemcy rozpocz臋li odwr贸t z Rozwadowa i Stalowej Woli by艂o jasne, 偶e wcze艣niejsze plany w ramach akcji „Burza” run臋艂y w gruzach, gdy偶 do tej pory niemieckie Gestapo zdo艂a艂o rozpracowa膰 i aresztowa膰 wielu 偶o艂nierzy AK z teren贸w Obwodu Nisko – Stalowa Wola AK. Pomimo tego patrol dywersyjny Henryka Paterka ze zbydniowskiej plac贸wki AK wci膮偶 aktywnie dzia艂a艂 w okolicy i postanowi艂 samodzielnie zaatakowa膰 niemiecki patrol zabezpieczaj膮cy wycofuj膮cych si臋 Niemc贸w. Niestety akcj膮, kt贸ra mia艂a miejsce na pograniczu Turbi i Zbydniowa okaza艂a si臋 by膰 dla „Lwa” ostatni膮. Sytuacj臋 jaka zaistnia艂a opisa艂 cz艂onek patrolu dywersyjnego Henryka Paterka Stanis艂aw Idec w nast臋puj膮cy spos贸b:

„28 lipca 1944 r. d-ca patrolu dywersyjnego plac贸wki Zbydni贸w, Henryk Paterek ps. „Lew” 艣ci膮gn膮艂 swych 偶o艂nierzy na zbi贸rk臋 w lesie, przylegaj膮cym od strony po艂udniowej do szosy, mi臋dzy wsiami Zbydni贸w a Turbi膮. Las ten zwie si臋 Borek Zbydniowski. Na zbi贸rk臋 stawili si臋: Stanis艂aw Idec, Mieczys艂aw Szelest, Stanis艂aw Wianecki, Mieczys艂aw St臋pie艅, Mieczys艂aw Mierzwa, i J贸zef Gac. Okaza艂o si臋, 偶e Niemcy w tym dniu, dla utrzymania styczno艣ci mi臋dzy jednostkami stacjonuj膮cymi w Turbi i Zbydniowe, patrolowali teren je偶d偶膮cym po tym odcinku drogi pancernym samochodem z za艂og膮 czterech 偶o艂nierzy. Paterek postanowi艂 zdoby膰 ten w贸z w stanie nieuszkodzonym. Przeczeka艂 ze swoim patrolem w lesie a偶 si臋 艣ciemni艂o. Kiedy nadje偶d偶a艂 贸w pancerny w贸z, Paterek wyszed艂 z lasu na drog臋 i dawa艂 znaki zapalon膮 latark膮. W贸z momentalnie zatrzyma艂 si臋 kilkadziesi膮t metr贸w przed 艣wiat艂em i stara艂 si臋 zawr贸ci膰. W贸wczas Paterek i 偶o艂nierz聽z erkaemem przebiegli na drug膮 stron臋 drogi, do kt贸rej dotyka艂y puste pola. St膮d z erkaemu otwarto ogie艅 w kierunku wozu. Strzelali r贸wnie偶 z karabin贸w ludzie stoj膮cy聽na skraju lasu. Pociski odbija艂y si臋, bo wida膰 by艂o ca艂膮 sie膰 iskier. Niemcy otworzyli ogie艅 z broni maszynowej i wycofali si臋 z powrotem do Zbydniowa. Okaza艂o si臋, 偶e dwa pociski ugodzi艂y Paterka w brzuch. Rannego przeniesiono do gaj贸wki w Kotowej Woli, do mieszkania gajowego Franciszka Ideca. Niestety nad ranem Paterek zmar艂; chyba z up艂ywu krwi. by艂 to 偶o艂nierz du偶ego formatu. Odszed艂 na wieczna wart臋 maj膮c lat 31. Cze艣膰 jego pami臋ci… […]”

Upami臋tniony pomnikiem

Henryk Paterek osieroci艂 dw贸ch syn贸w, w chwili 艣mierci, 偶ona jego by艂a w pi膮tym miesi膮cu ci膮偶y z drugim synem Mieczys艂awem.

Na pograniczu Turbi i Zbydniowa w pobli偶u miejsca ostatniej akcji patrolu dywersyjnego, gdzie zgin膮艂 Henryk Paterek, we wrze艣niu 1994 r. stan膮艂 pomnik upami臋tniaj膮cy Henryka Paterka. Pomnik ufundowa艂 syn Mieczys艂aw Paterek. Gr贸b Henryka Paterka znajduje si臋 na Cmentarzu Parafialnym w Zaleszanach ko艂o Sandomierza.

Pomnik w okolicy miejsca, w kt贸rym zgin膮艂 Henryk Paterek ps. „Lew”. Przy drodze DK77 w Turbi ko艂o Stalowej Woli. (fot. Fundacja KEDYW)

Cze艣膰 Jego Pami臋ci!

 

MW / MKDAK / Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”. Tadeusz Zych „Archiwum Jawora”, Kazimierz Bogacz ps. „B艂awat” „W S艂u偶bie dla Ojczyzny”, Relacje Mieczys艂awa Paterka.

漏 COPYRIGHT 2016-2019 Fundacja KEDYW. Wszelkie Prawa zastrze偶one. Kopiowanie tekst贸w, zdj臋膰 lub film贸w bez zgody Fundacji KEDYW zabronione!


Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza dzia艂alno艣膰 opiera si臋 na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osi膮gniemy celu! WESPRZYJ NAS!

Wesprzyj i zosta艅 Patronem Muzeum Kedywu poprzez serwis Patronite:


Lub przelewem bankowym na konto:

Konto bankowe: SANBank Nadsa艅ski Bank Sp贸艂dzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kart膮 p艂atnicz膮 przez system p艂atno艣ci PayPal