24 czerwca 1906 r. urodził się Jan Zatopiański – jeden z twórców konspiracyjnej SZP w Stalowej Woli

Jan Antoni Zatopiański

ur. 24 czerwca 1906 – zm. 18 czerwca 1940

Żołnierz Służby Zwycięstwu Polski (SZP) w Stalowej Woli
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) w Stalowej Woli

Zarząd Bratniej Pomocy St. P.W.S.B.M w Poznaniu 1928 r. Jan Zatopiański w pierwszym rzędzie. (fot. Fundacja KEDYW)

Jan Antoni Zatopiański urodził się 24 czerwca 1906 r. w Łodzi (woj. łódzkie). Był synem Walentego i Heleny Zatopiańskich. Był żonaty z Ireną, z którą miał syna Janusza oraz córkę Barbarę. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Poznaniu (woj. wielkopolskie). W czasie nauki w P.W.S.B.M w Poznaniu udzielał się w studenckiej organizacji samopomocy „Bratnia Pomoc”, w której pełnił funkcję członka zarządu.

Jeszcze przed wojną pracował jako konstruktor w Zakładach Górniczych w Starachowicach (woj. świętokrzyskie), a następnie przeprowadził się do Stalowej Woli (woj. podkarpackie), gdzie podjął pracę jako technolog w nowo powstałych Zakładach Południowych (Centralny Okręg Przemysłowy). W Stalowej Woli pracował również jako nauczyciel w gimnazjum przemysłowym działającym przy Zakładach Południowych.

Konspiracja

Już w 1939 roku na terenie okupowanych Zakładów Południowych w Stalowej Woli przemianowanych przez Niemców na „Reichswerke Hermann Góring – Werke Stalowa Wola” zaczęły formować się pierwsze grupy konspiracyjne. Jan Zatopiański wraz z kolegami konstruktorami Marianem Szolcem, Kazimierzem Zahoreckim i Dionizym Komanem zorganizowali pierwszą konspiracyjną komórkę struktur zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Jeszcze w 1939 r. SZP została przemianowana przez gen. Władysława Sikorskiego w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) i później w 1942 roku w Armię Krajową.

Aresztowanie

18 maja 1940 r. Jan Zatopiański został aresztowany w fali aresztowań polskiej inteligencji, którą Niemcy urządzili na terenach Stalowej Woli, Rozwadowa i Niska. Aresztowania były częścią akcji nazwanej przez Niemców „Außerordentliche Befriedungsaktion” (AB) czyli „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej”. Akcja obejmowała cały teren Generalne Gubernatorstwa i miała na celu całkowitą likwidację polskiej inteligencji i osób politycznie niebezpiecznych dla niemieckiego porządku.

Wiezienie w Tarnowie

Wkrótce po aresztowaniu i po przesłuchaniach w stalowowolskiej katowni Gestapo, Jan Zatopiański został wywieziony z grupą więźniów do Oświęcimia, gdzie Niemcy rozpoczęli wysyłać pierwsze transporty do nowego obozu zagłady KL Auschwitz. Po przyjeździe do KL Auschwitz okazało się, że większość osób ze Stalowej Woli nie została ujęta na liście więźniów i transport ten odesłali z powrotem do więzienia w Tarnowie. W tarnowskim więzieniu Zatopiański wraz z innymi aresztowanymi zostali uznani za niebezpiecznych więźniów politycznych i osadzeni zostali w pojedynczych celach w oddziale „IV E”.

W tarnowskim więzieniu Jana Zatopiańskiego i kolegę Kazimierza Zahoreckiego Niemcy poddali brutalnym przesłuchiwaniom. Pierwszym przesłuchiwanym był Zahorecki, który na drugi dzień po przesłuchaniu popełnił samobójstwo w swojej celi. Po Zahoreckim przyszedł czas na Jana Zatopiańskiego i tak jak Zahorecki na drugi dzień znaleziony został w celi martwy. Jak oznajmili innym węzinom Niemcy, Jan Zatopiański powiesił się na kaloryferze, a przy nim leżał ołówek i kartka, na której napisał że „przeprasza swoich kolegów ze Stalowej Woli, których wsypał ale nie mógł już wytrzymać bicia”.

Śmierć Jana Zatopiańskiego jak i Zahoreckiego była perfidnym kłamstwem i manipulacją Niemców. Jan Zatopiański nie wydał nikogo podczas brutalnego śledztwa. Niemcy upozorowali śmierć Zatopiańskiego oraz Zahoreckiego. Zabili ich by dać innym więźniom do zrozumienia, że tak samo skończą jeśli nie będą „sypali” swoich kolegów z konspiracji.

Miejsce pochówku

Po śmierci w niemieckiej katowni ciało Jana Zatopiańskiego Niemcy wydali Polakom i pozwolili pochować Go na cmentarzu w Tarnowie, na którym spoczywa do dziś, niestety w bezimiennym grobie. Grób Jana Zatopiańskiego jak i wielu innych w latach powojennych został zlikwidowany by zrobić miejsce na nowe pochówki.

W 2017 r. Fundacja KEDYW podjęła próbę ustalenia miejsc pochówków stalowowolskich żołnierzy ZWZ na tarnowskim cmentarzu wraz z grobem Jana Zatopiańskiego. Według wstępnych ustaleń przy pomocy oddziału IPN w Tarnowie, prawdopodobnie groby stalowowolskich bohaterów nie zostały przeniesione, jedynie pochowano na nich nowe osoby. Jak zapewniał wówczas tarnowski IPN, prace identyfikacyjne miały rozpocząć się jeszcze w 2018 roku i wszyscy, których groby były zlikwidowane miały być przywrócone i prawidłowo opisane. Na rezultaty tych badań wciąż czekamy.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Barbara Michlak, Praca zbiorowa „Oddali życie za Polskę – Żołnierze i dowódcy Armii Krajowej Obwodu Nisko – Stalowa Wola”, Dionizy Garbacz „Brunatne Lata”.

© COPYRIGHT 2016-2023. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!