Krystyna Bełżyńska ps. „Krystyna”

1 września 1916 – 22-24 września 1944

Łączniczk Związku Walki Zbrojnej (ZWZ Stalowa Wola)
Łączniczk Armii Krajowej (Obwód Nisko–Stalowa Wola)
Łączniczk Komendy Głównej AK (IV Oddział Kwatermistrzowski)
Łączniczka i sanitariuszka Kedywu KG AK zgrupowania „Leśnik” w Powstaniu Warszawskim

Krystyna Bełżyńska urodziła się 1 września 1916 roku w Poznaniu (woj. wielkopolskie). Była córką Seweryna Krzyżaniaka i Zofii z d. Powelska. W Poznaniu uzyskała maturę w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Generałowej Zamoyskiej i wkrótce podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Poznańskim. W trakcie studiów wyszła za mąż za Stanisława Bełżyńskiego, późniejszego dowódcę Kedywu Armii Krajowej Obwodu Nisko-Stalowa Wola. Nie ukończyła studiów z powodu wybuchu wojny.

Wysiedlenie z Poznania

W grudniu 1939 roku Krystyna wraz z mężem Stanisławem i dwoma córkami: roczną Magdalena i zaledwie kilkudniową Edytą, zostali wysiedleni przez Niemców z Poznania. Początkowo znależli się w obozie w Głównej, a następnie zostali przetransportowani na wschód do Niska koło Stalowej Woli do dawnego województwa lwowskiego (obecnie woj. podkarpackie), gdzie zamieszkali w domu Jana Gazdy (zarządcy majątku Gerharda Francke).

Okupacja niemiecka

18 maja 1940 roku mąż Stanisław został aresztowany i wywieziony pierwszym transportem do niemieckiego obozu KL Auschwitz, z którego został w 1941 roku zwolniony dzięki staraniom jego matki. Po powrocie Stanisława z obozu, Krystyna z mężem przeprowadzili się z Niska do Stalowej Woli gdzie Stanisław otrzymał pracę w niemieckich zakładach zbrojeniowych „Stahlwerke Braunschweig GmbH – Werk Stalowa Wola” (okupowanych Zakładach Południowych – COP).

Po przeniesieniu się do Stalowej Woli Krystyna wraz z mężem zostali żołnierzami konspiracyjnego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W 1942 roku po powołaniu Armii Krajowej zostali obydwoje żołnierzami Obwodu Nisko–Stalowa Wola AK. W 1942 roku Stanisław objął stanowisko oficera dywersji w obwodzie, a w 1943 roku po powołaniu Kierownictwa Dywersji (tzw. Kedywu) został dowódcą Kedywu obwodu.

Śmierć męża

18 maja 1944 roku Niemcy natrafili na trop wiodący do tajnej bazy Kedywu w Rozwadowie (dzisiejsze powstające Muzeum Kedywu), w której przebywał z żołnierzami mąż Krystyny. Żołnierze Kedywu w czasie obławy podjęli walkę z Niemcami. Mąż Krystyny chcąc zabezpieczyć ucieczkę swoim żołnierzom postanowił wybiec w stronę mieszczącego się naprzeciwko bazy dworca kolejowego strzelając do Niemców. Stanisław chciał odwrócić uwagę Niemców aby umożliwić jego żołnierzom ucieczkę z okrążenia, niestety próba odwrócenia uwagi się nie udała. Na bocznicy stacji stał pociąg z niemieckim wojskiem, gdy zobaczyli człowieka biegnącego z bronią zaczęli strzelać. Stanisław Bełżyński „Kret” zginął tuż za torami stacji. O obławie i śmierci Stanisława przeczytasz TUTAJ.

Ewakuacja do Warszawy

Po rozbiciu Kedywu i tragicznej śmierci męża, Krystyna zagrożona dekonspiracją i aresztowaniem postanowiła natychmiast ewakuować się ze Stalowej Woli. Tego samego dnia udała się z małymi córeczkami do Warszawy do domu swojej matki. Po przybyciu do Warszawy natychmiast nawiązała kontakt z Komendą Główną Armii Krajowej i przystąpiła od razu do pracy konspiracyjnej. Tuż przed Powstaniem Warszawskim skierowana została do zgrupowania „Leśnik” Armii Krajowej dowodzonego przez płk Jana Szypowskiego ps. „Leśnik”, z którym wkrótce walczyła w Powstaniu. Oddział „Leśnik” walczył na Woli, w śródmieściu oraz na Starym Mieście.

Zginęłą walcząc w Powstaniu

Krystyna zginęła między 22-24 września podczas forsowania Wisły na starym mieście, po prawie dwumiesięcznej walce w Powstaniu Warszawskim. Jej ciało zabrała Wisła i nigdy nie została odnaleziona. Osieroconym córeczką udało się przeżyć wojnę u Babci (mamy Krystyny) w Warszawie. Do dziś w Warszawie mieszka młodsza Edyta gdzie założyła rodzinę. Starsza Magdalena zamieszkała po wyjściu za mąż zamieszkała w dzisiejszym woj. lubuskim.

Krystyna Bełżyńska została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Walecznych. Wraz z mężem Stanisławem zostali symbolicznie upamiętnieni przez rodzinę na rodzinnym grobowcu na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim, gdzie spoczywają rodzice i siostra męża Stanisława Bełżyńskiego.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), wspomnienia Edyty Bełżyńskiej-Solińskiej, Powstańcze biogramy Muzeum Powstania Warszawskiego.

© 2016-2025 MKDAK Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!