Kazimierz Moskal ps. „Brzezina”, „Bosak”, „Budulski” 

ur. 28 stycznia 1915 r. – zm. 1976

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Komendant placówki „Wilcze Łyko”, „152” Armii Krajowej Rozwadów
Żołnierz zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość (WiN)

Komendant Kazimierz Moskal urodził się 28 stycznia 1915 r. we wsi Pilchów koło Stalowej Woli. Szkołę powszechną ukończył w Pilchowie. W latach 1926-1934 kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku, którą ukończył 11 maja 1934 r. W latach 1934-1936 odbył służbę wojskową w Kielcach, którą ukończył w stopniu podporucznika. W latach 1936-1938 uczył się w Państwowej Szkole Teletechnicznej w Warszawie.

Wrzesień ’39

Zmobilizowany z chwilą napadu Niemiec na Polskę, dostał przydział do Armii „Kraków”. W rezultacie wycofania się polskich wojsk na wschód wpadł w ręce Sowietów we Lwowie. Jako oficer uniknął wywózki na śmierć do Katynia, bo wraz z kolegami udało się mu zbiec do Przemyśla. W Przemyślu u kolegi leczył podniszczone zdrowie, a następnie przedostał się do rodzinnego domu w Pilchowie. Po powrocie podobno był potwornie wybiedzony i trudny do rozpoznania, nawet przez najbliższych.

Konspiracja antyniemiecka

Jako zdemobilizowany podporucznik rezerwy nawiązał kontakt z konspiracją i został zaprzysiężony do placówki Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) w Rozwadowie (dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli) o krytonimie „Wilcze Łyko”. W 1942 r. został ZWZ został przemianowany na Armię Krajową i placówka „Wilcze Łyko” weszła w skład AK. W rozwadowskiej placówce „Wilcze Łyko” pełnił obowiązki dowódcy plutonu o krypt. „Az-3” obejmującego Pilchów i wieś Turbię. W późniejszym czasie pełnił również funkcję podkomendnego i dwukrotnie komendanta placówki.

Konspiracja antysowiecka

Po tzw. „wyzwoleniu” zamiast podziękowań za długą i niebezpieczną walkę przeciwko Niemcom, przyszło zagrożenie prześladowań i aresztowania od strony Sowietów i polskiego UB. Zanim to nastąpiło, po rozwiązaniu AK Kazimierz Moskal podjął decyzję pozostania w konspiracji. W Rozwadowie został współorganizatorem struktur antykomunistycznego zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN). By nie być za bardzo „na oku” NKWD i UB, przez jakiś czas ukrywa się w Bielawie, gdzie schronienia udzielił mu kolega i były komendant rozwadowskiej placówki AK Józef Wachsman-Kruczkiewicz ps. „Wolski”, który uciekł tam w 1944 r. gdy był zagrożony aresztowaniem po wpadce  Kedywu w Rozwadowie.

Mimo pozornego spokoju w okresie organizowania się konspiracyjnych siatek WiN-u, UB sukcesywnie aresztowała i wrzucała do więzień żołnierzy AK. Represje dały o sobie znać, również i na terenie dzisiejszej Stalowej Woli. Po referendum z 30 czerwca 1946 r. aresztowania nasiliły się bardziej, szczególnie po fałszywych wyborach do sejmu w styczniu 1947 r. i amnestii ogłoszonej z tej okazji. Aresztowania członków WiN-u jako ludzi wrogich nowym komunistycznym przemianom dalej nasilały się jesienią 1947 r. i wczesną wiosną 1948 r.

Aresztowanie przez UB

Kazimierz Moskal „Budulski” został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 4 grudnia 1947 r. Wraz z nim zostało aresztowanych w Rozwadowie, Charzewicach, Stalowej Woli i w okolicznych miejscowościach około sześćdziesięciu osób. Po czasie część została zwolniona, a część pozostałych została osadzona w ubeckich aresztach śledczych.  Po okresie śledczym wypełnionym potwornymi torturami Kazimierz Moskal stanął przed komunistycznym sądem wojskowym w Rzeszowie 1 czerwca 1948 r. Razem z nim stanęło jedenastu członków WiN-u. 7 czerwca 1948 r. Kazimierz Moskal został skazany na karę śmierci przez ubecki sąd. Jednak na mocy amnestii kara została złagodzona.

W sumie Kazimierz Moskal przebywał w więzieniach PRL-u 8 lat. Do domu rodzinnego w Pilchowie powrócił 10 maja 1956 r. Mimo poważnego uszczerbku na zdrowiu podjął pracę zawodową w charakterze elektromontera. Po zawarciu związku małżeńskiego z Elżbietą Czajkowską, przez jakiś czas zamieszkiwał w Charzewicach, a następnie z żoną i córką Anną przenieśli się do Stalowej Woli. Po ciężkiej chorobie zmarł w Stalowej Woli w 1976 r. w wieku 61 lat, nie doczekując wolnej Polski. Spoczywa na Cmentarzu Parafialnym w Stalowej Woli – Rozwadowie.

Cześć Jego Pamięci!

MW / Fundacja KEDYW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji),  Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”.

© COPYRIGHT 2016-2018 Fundacja KEDYW. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody Fundacji KEDYW zabronione!

Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie społecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS! 

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal