24 listopada 1913 r. urodził się Piotr Gajda ps. „Pancerny” – żołnierz NOW-AK | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

Piotr Gajda ps. „Pancerny”

24 listopada 1913 – 25 sierpnia 1951

Żołnierz 2 Batalionu Pancernego Wojska Polskiego II RP
Żołnierz oddziału partyzanckiego NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka

Piotr Gajda urodził się 24 listopada 1913 r. w Charzewicach w woj. lwowskim, (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie). Był synem Marcina i Katarzyny. Miał braci Jana, Stanisława i Józefa. Piotr przyszedł na świat w domu rodziny Gajdów na ul. Lipowej, w którym oprócz niego urodziło się kilku żołnierzy antyniemieckiej i antysowieckiej konspiracji, z tej znanej dziś partyzanckiej rodziny.

W latach 20-tych uczęszczał do szkoły podstawowej w Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli). Przed II wojną pracował w tartaku w Rozwadowie i tuż przed wybuchem II wojny rozpoczął pracę na stanowisku ustawiacza maszyn w nowych wówczas Zakładach Południowych (Centralnego Okręgu Przemysłowego) w Stalowej Woli.

Był żonaty, z żoną Krystyną z d. Gaj mieli dwie córki Ludmiłę i młodszą Wiesławę.

Służba w wojsku polskim II RP

Służbę w wojsku odbył w 2 Baonie Czołgów i Samochodów Pancernych w Żurawicy koło Przemyśla (woj. podkarpackie) gdzie uzyskał stopień strzelca pancernego. W 2 Baonie zdobył również pozwolenie na prowadzenie wojskowych samochodów półciężarowych i został czołgistą. Prawdopodobnie podczas służby w wojsku otrzymał pseudonim „Pancerny”, którym później posługiwał się w działalności konspiracyjnej.

Legitymacja Piotra Gajdy ps. „Pancerny” na prowadzenie wojskowych pojazdów mechanicznych z 2 Baonu Pancernych Czołgów i Samochodów Pancernych. (fot. zbiory rodzinne W. Kafara)

W 1935 roku rozkazem Ministra Spraw Wojskowych 2 Baon Czołgów i Samochodów Pancernych został przemianowany na 2 Batalion Pancerny Wojska Polskiego II RP, wtedy też stał się największym batalionem tego typu w II Rzeczpospolitej. 2 Batalion Pancerny był jednostką wojskową „czasu P” spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej „czasu W”. W tym czasie 2 Batalion Pancerny wykonywał również zadania organizacyjne i szkoleniowe.

Konspiracja antyniemiecka

Podczas niemieckiej okupacji zagrożony aresztowaniem musiał porzucić pracę w okupowanych przez Niemców Zakładach Południowych przemianowanych wówczas na zakłady zbrojeniowe „Stahlwerke Braunschweig – Werk Stalowa Wola”. Wówczas skierowany został na tzw. Zasanie gdzie bazował oddział partyzancki NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka. Oddział ten współpracował ściśle z komendą Obwodu Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej i często przyjmował spalonych ze Stalowej Woli i okolic w swoje szeregi. W oddziale tym służyło także kilku członków jego najbliższej rodziny.

Porytowe Wzgórze

Z oddziałem „Ojca Jana” Pancerny uczestniczył w wielu akcjach, w tym w tej największej, któta miała miejsce w czerwcu 1944 roku. Pod dowództwem Bolesława Usowa ps. „Konar” oddział walczył w największej bitwie w okupowanej Polsce z Niemcami na tzw. „Porytowych Wzgórzach” w Lasach Janowskich, gdzie 30.000 niemieckich żołnierzy okrążyło polskich i sowieckich partyzantów podczas akcji przeciwpartyzanckiej o kryptonimie „Sturmwind I” mającej na celu wyeliminowanie ruchu oporu na tyłach zbliżającego się frontu.

Po wojnie

Piotr Gajda przeżył piekło wojny z Niemcami i po walkach na Porytowym Wzgórzu powrócił do domu do Charzewic gdy dowódca oddziału „Ojca Jana” zawiesił działalność oddziału. Po wojnie Piotr wrócił do pracy do Zakładów Południowych (COP), które później komuniści przemianowali na Hutę Stalowa Wola.

Tragiczna śmierć

Piotr Gajda zginął 25 sierpnia 1951 roku w domu Gajdów na ul. Lipowej. Wówczas podczas wykonywania prac przy domu miał miejsce niefortunny wypadek. Piotr zginął gdzie przyszedł na świat zaledwie 38 lat wcześniej. Ceremonia pogrzebowa odbyła się 27 sierpnia 1951 roku w Rozwadowie. Na pożegnanie Piotra Gajdy przybyło wielu mieszkańców Rozwadowa, Charzewic oraz Stalowej Woli aby oddać cześć lubianemu koledze i wielkiemu patriocie. Piotr Gajda pochowany został na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie gdzie spoczywa do dziś.

Procesja pogrzebowa Piotra Gajdy „Pancernego” idzie przez rozwadowski Rynek 27 sierpnia 1951 r. (fot. zbiory rodzinne W. Kafara).

Rodzina partyzancka

Jak było wspomniane wyżej, Piotr Gajda pochodził z dużej partyzanckiej rodziny, w której walczyły nawet kobiety. Jego starszy brat Józef ps. „Zawisza” był podczas okupacji niemieckiej żołnierzem Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), po wejściu Sowietów przeszedł do antykomunistycznego oddziału partyzanckiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW), któremu dowodził jego syn Tadeusz Gajda ps. „Tarzan” (także był wcześniej był żołnierzem oddziału „Ojca Jana“). Jego brat Józef ps. „Zawisza” jak i bratanek Tadeusz ps. „Tarzan” zamordowani zostali po wojnie przez komunistów.

Jego stryj Kazimierz Gajda ps. „Orlę” był trzecim partyzantem z rodziny Gajdów, który także służył w oddziale NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka. Po wejściu Sowietów również podjął walkę z komunistami w szeregach antykomunistycznego oddziału NZW Stanisława Pelczara „Majki” oraz w oddziale brata stryjecznego Tadeusza Gajdy „Tarzana”. Kazimierz Gajda ps. „Orlę” jako jedyny z partyzanckiej rodziny Gajdów dożył wolnej Polski.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli (w organizacji), Relacje Wiesławy Kafary, Stanisław Puchalski „Partyzanci Ojca Jana”.