Piotr Gajda ps. „Pancerny”

24 listopada 1913 – 25 sierpnia 1951

Żołnierz Wojska Polskiego II RP (2 Batalion Pancerny)
Żołnierz oddziału partyzanckiego NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka (Okręg Rzeszów)

Piotr Gajda urodził się 24 listopada 1913 r. w Charzewicach na terenach pod zaborem austro-węgierskim (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie). Był synem Marcina i Katarzyny. Miał braci Jana, Stanisława i Józefa. Piotr przyszedł na świat w rodzinnym domu Gajdów na ul. Lipowej, w którym oprócz niego urodziło się kilku żołnierzy zasłużonych dla antyniemieckiej i antykomunistycznej konspiracji.

W latach 20-tych Piotr uczęszczał do szkoły podstawowej w Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli). W okresie II RP pracował w tartaku w Rozwadowie i tuż przed wybuchem II wojny rozpoczął pracę na stanowisku ustawiacza maszyn w nowo budowanych Zakładach Południowych (Centralnego Okręgu Przemysłowego) w Stalowej Woli.

Służba w wojsku polskim II RP

Służbę w wojsku Piotr Gajda odbył w 2 Baonie Czołgów i Samochodów Pancernych w Żurawicy koło Przemyśla (woj. podkarpackie), gdzie uzyskał stopień strzelca pancernego. W 2 Baonie uzyskał pozwolenie na prowadzenie wojskowych samochodów półciężarowych i został czołgistą. Prawdopodobnie podczas służby w wojsku otrzymał pseudonim „Pancerny”, którym później posługiwał się w konspiracji.

W 1935 roku rozkazem Ministra Spraw Wojskowych 2 Baon Czołgów i Samochodów Pancernych został przemianowany na 2 Batalion Pancerny Wojska Polskiego II RP, wtedy też baon stał się największym batalionem tego typu w II Rzeczpospolitej.

2 Batalion Pancerny był jednostką Wojska Polskiego „czasu P”, spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej „czasu W”. W tym czasie 2 Batalion Pancerny zajmował się również zadaniami szkoleniowymi i organizacyjnymi.

Konspiracja antyniemiecka

Podczas niemieckiej okupacji Piotr Gajda zagrożony aresztowaniem po fali aresztowań w ZP musiał porzucić pracę w okupowanych Zakładach Południowych przemianowanych wówczas przez Niemców na zakłady zbrojeniowe „Stahlwerke Braunschweig – Werk Stalowa Wola”. Wtedy Piotr skierowany został na tzw. Zasanie gdzie bazował oddział partyzancki NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka. Oddział „Ojca Jana” współpracował z Komendą Obwodu Nisko-Stalowa Wola Armii Krajowej i regularnie przyjmował spalonych ze Stalowej Woli i okolic w swoje szeregi. W oddziale „Ojca Jana” w tamtym czasie służyło także kilku członków jego najbliższej rodziny.

Bitwa na Porytowym Wzgórzu

Piotr Gajda „Pancerny” uczestniczył w wielu akcjach oddziału NOW-AK „Ojca Jana”. W czerwcu 1944 roku Piotr walczył w największej bitwie w okupowanej Polsce z Niemcami na tzw. Porytowych Wzgórzach w Lasach Janowskich (woj. lubelskie), gdzie 30 000 niemieckich żołnierzy okrążyło polskich i sowieckich partyzantów. Niemiecka akcja „Sturmwind I” miała na celu wyeliminowanie ruchu oporu na tyłach zbliżającego się frontu ale się Niemcom nie powiodła. Oddział „Ojca Jana” wówczas pod dowództwem Bolesława Usowa ps. „Konar” zdołał przebić niemiecki pierścień i wszyscy partyzanci wyszli z okrążenia.

Po wojnie z Niemcami

Piotr Gajda przeżył piekło wojny walcząc z Niemcami na Porytowym Wzgórzu. Po akcji oddział „Ojca Jana” został urlopowany i Piotr powrócił do domu do Charzewic oczekując dalszych wydarzeń. Wkrótce Niemcy opuścili Stalową Wolą i Piotr powrócił do pracy do Zakładów Południowych (COP), które komuniści przemianowali później jeszcze raz na Hutę Stalowa Wola.

Tragiczna śmierć

Piotr Gajda zginął 25 sierpnia 1951 roku w niefortunnym wypadku podczas wykonywania prac przy rodzinnym domu Gajdów na ul. Lipowej gdzie się urodził.  Ceremonia pogrzebowa odbyła się 27 sierpnia 1951 roku w Rozwadowie. Na pożegnanie Piotra Gajdy przybyło wielu mieszkańców Rozwadowa, Charzewic oraz Stalowej Woli aby oddać cześć lubianemu koledze i wielkiemu patriocie. Piotr Gajda pochowany został na Cmentarzu Parafialnym w Rozwadowie gdzie spoczywa do dziś.

Piotr Gajda był żonaty z Krystyną z d. Gaj, z którą mieli dwie córki Ludmiłę i młodszą Wiesławę.

Rodzina partyzancka

Jak było wspomniane wyżej, Piotr Gajda pochodził z dużej partyzanckiej rodziny, w której walczyły nawet kobiety. Jego starszy brat Józef ps. „Zawisza” był podczas okupacji niemieckiej żołnierzem Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) tak jak Piotr. Józej po wejściu Sowietów przeszedł do antykomunistycznego oddziału partyzanckiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW), któremu dowodził jego syn Tadeusz Gajda ps. „Tarzan” (też wcześniej w oddziale „Ojca Jana“). Jego brat Józef ps. „Zawisza” jak i bratanek Tadeusz ps. „Tarzan” zamordowani zostali w Polsce Ludowej przez komunistów.

Jego stryj Kazimierz Gajda ps. „Orlę” był trzecim partyzantem z rodziny Gajdów, który także służył w oddziale NOW-AK „Ojca Jana” Franciszka Przysiężniaka. Po wejściu Sowietów również podjął walkę z komunistami. Początkowo walczył w szeregach antykomunistycznego oddziału NZW Stanisława Pelczara „Majki” i później też dołączył do oddziału brata stryjecznego Tadeusza Gajdy „Tarzana”. Kazimierz Gajda ps. „Orlę” jako jedyny z partyzanckiej rodziny Gajdów dożył wolnej Polski.

Cześć Ich Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli (w organizacji), Relacje Wiesławy Kafary, Stanisław Puchalski „Partyzanci Ojca Jana”.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!