28 września 1895 r. urodził się mjr. Marcin Kusiński ps. „Kruk” – Komendant NOW, AK i NZW | Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji)

mjr. Marcin Kusiński ps. „Kruk”, „Stary, „Marek”

ur. 28 września 1895 r. zm – 1953 r.

Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) Rozwadów
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) Rozwadów
Komendant Placówki „Wilcze Łyko”, „152” Armii Krajowej (AK) Rozwadów
Oficer Wyszkolenia Inspektorat AK Mielec
Komendant Powiatowy Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) pow. Tarnobrzeg

Major Marcin Kusiński urodził się 28 września 1895 r. w Charzewicach, dzisiejszej dzielnicy Stalowej Woli. Był synem Ludwika i Anieli z d. Moskal. Jeszcze przed pierwszą wojną był członkiem młodzieżowej organizacji „Zarzewie” oraz Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W okresie międzywojennym Marcin Kusiński wyjechał z Charzewic i zmienił z nieznanych powodów swoje nazwisko na Kosiński. Możliwe, że powodem zmiany nazwiska była jego przynależność do POW powołanej w 1914 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego, której zasadniczym celem była działalność wywiadowczo-dywersyjna przeciwko Rosji. Jak wynika z pozostałych po nim dokumentów, Marcin Kusiński prawdopodobnie w okresie międzywojennym mieszkał w Warszawie, tam też 8 września 1934 r. poślubił swoją żonę Marię Matyldę Nowakowską.

Służba w II RP

Dyplom awansu Marcina Kusińskiego na stopień kapitana WP z 1937 r. podpisany przez Prezydenta Mościckiego (fot. Fundacja KEDYW).

Marcin Kusiński jako Marcin Kosiński odbył służbę zasadniczą w WP w nieznanym na dzień dzisiejszy miejscu, wiadomo jest, że wojsku i Ojczyźnie poświęcił większość swojego dorosłego życia. Prawdopodobnie walczył w I wojnie światowej oraz wojnie polsko-bolszewickiej. Pozostało po nim jedynie kilka dokumentów, które mówią o następujących dokonaniach:

15 lipca 1922 r. podchorąży Marcin Kosiński ukończył 5-cio miesięczny kurs przeszkolenia wojskowego w Centralnej Szkole Podoficerów Piechoty nr 2 w Grudziądzu. Następnie 13 lipca 1922 r. pchor. Kosiński ukończył 7-mio dniowe Kursy Pożarowe Dzielnicowe, które zorganizowane były przez Zarząd Główny Związku Floriańskiego w Grodnie. Na tym kursie szkolił się z zakresu organizacji straży pożarnych, walki z klęską ogniową i budowy narzędzi pożarnych, tam też przeszedł ćwiczenia praktyczne.

15 grudnia 1925 r. już jako porucznik ukończył i uzyskał świadectwo z wynikiem bardzo dobrym w oddziale macierzystym 39 pułku piechoty we Lwowie.

Dnia 19 marca 1937 r. w Warszawie został awansowany na stopień kapitana Wojska Polskiego w korpusie oficerów piechoty przez Prezydenta Mościckiego i Ministra Spraw Wojskowych.

Odznaczenia II RP

13 czerwca 1935 r. we Włodzimierzu por. Marcinowi Kosińskiemu została przyznana odznaka pamiątkowa 23 pułku piechoty im. płk. Leopolda Lisa-Kuli.

16 marca 1937 r. w Warszawie por. Marcin Kosiński zarządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 16 marca 1937 r. został odznaczony Medalem Niepodległości.

5 maja 1938 r. w Łomży został odznaczony Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę, a następnie 14 marca 1939 r. Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę.

W 1939 r. uczestniczył w odgruzowywaniu i rozminowywaniu Warszawy, za co został odznaczony „Odznaką Grunwaldzką”, „Medalem za Warszawę 1939 – 1945” oraz drugim „Srebrnym Krzyżem Zasługi za Długoletnią Służbę”

Konspiracja

Po wybuchu wojny w 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej skąd udało mu się zbiec. Po wydostaniu się z rąk Sowietów powrócił do Charzewic i ponownie powrócił do używania rodzinnego nazwiska Kusiński, być może spowodowane było to tym, że musiał ukrywać jego wojskową działalność przed okupantem.

Od lewej Marcin Kusiński, bratowa Józefa, brat Stanisław i Franciszek Karnat (fot. Kazimierz Karnat)

Po powrocie do Charzewic od razu nawiązał kontakt z konspiracją i wstąpił do działającej już na tym terenie grupy Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). W tym samym czasie zaczął też współpracować z rozwadowską grupą konspiracyjną o kryptonimie „Wilcze Łyko”.

W 1941 r. rozwadowscy konspiranci z „Wilczego Łyka” nawiązali kontakt ze Związkiem Walki Zbrojnej i wkrótce podporządkowali się obwodowi niżańskiemu ZWZ. Po tym połączeniu z ZWZ Marcin Kusiński ps. „Kruk” przeszedł do ZWZ i objął funkcję Komendanta rozwadowskiej Placówki „Wilcze Łyko”.

W 1942 r. po przemianowaniu ZWZ na Armię Krajową, rozwadowskie „Wilcze Łyko“ zostało placówką AK Obwodu Nisko – Stalowa Wola i otrzymało dodatkowy kryptonim „152”. Placówkę AK „Wilcze Łyko”, „152” w Rozwadowie Marcin Kusiński dowodził do 1943 r. po czym przeniesiony został do mieleckiego inspektoratu AK na stanowisko oficera wyszkolenia.

W 1944 r. Kusiński trafił do niewoli lecz w niewyjaśnionych okolicznościach znalazł się na wolności. W 1945 r. powrócił do NOW by podjąć walkę przeciwko komunistom. NOW wkrótce przekształcono w Narodowe Zjednoczone Wojskowe (NZW) i został mianowany komendantem powiatowym NZW na powiat Tarnobrzeski, któremu dowodził z przerwami do 1946 r.

Służba w LWP

W sierpniu 1944 r. z Rozwadowa i Stalowej Woli zostali wypchnięci Niemcy i zjawił się na jego miejsce, równie brutalny w swoich metodach działania sowiecki okupant. Jak wielu żołnierzy konspiracji chcących uniknąć represji nowych władz komunistycznych, Marcin Kusiński ujawnił się Komisji Weryfikacyjnej Oficerów Ludowego Wojsko Polskiego 28 sierpnia 1945 r. i został wcielony do komunistycznego Ludowego Wojska (LWP).

Wyrok komunistów i tajemnicza śmierć

Mimo że Marcin Kusiński postanowił ujawnić się LWP jako były oficer WP II RP, nie ujawnił jednak swojej działalność konspiracyjnej. Urząd Bezpieczeństwa (UB) wkrótce dotarły do tych informacji i został postawiony przed sąd wojskowy, za działalność w konspiracji antykomunistycznej.

30 marca 1950 r. Oficerski Sąd Honorowy dla Oficerów Starszych w Krakowie wydał wyrok zdegradowania Marcina Kosińskiego do stopnia szeregowca i wykluczenia Go na zawsze z Korpusu Oficerskiego, za zatajenie swojej działalności konspiracyjnej i „wrogie nastawienie do nowych władz ludowych”. Zdegradowany i wyrzucony z wojska nie mógł znaleźć żadnej pracy, pozbawiony środków do życia przeżył z rodziną koszmar. W 1953 r. w tajemniczych okolicznościach uległ wypadkowi i zginął, miał 58 lat. Sprawa jego śmierci do dziś pozostaje niewyjaśniona.

Rehabilitacja

Dopiero w 1990 r. po upadku komunizmu rodzina Marcina Kusińskiego mogła ubiegać się o jego rehabilitację i wystąpiła w tej sprawie z wnioskiem do Ministra Obrony Narodowej. Dnia 26 października 1990 r. rozkazem personalnym nr 174 Ministra Obrony Narodowej został uchylony haniebny wyrok komunistycznego sądu i przywrócony został jego stopień oficerski majora Wojska Polskiego.

Upamiętniony w Charzewicach

W 2004 r. na wniosek radnej miasta Marii Rehorowskiej, jedna z ulic w pobliżu domu rodzinnego mjr. Marcina Kusińskiego na osiedlu Charzewice w Stalowej Woli, została nazwana ul. Marcina Kusińskiego „Kruka”.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK / Fundacja KEDYW

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”, Kazimierz Karnat, Mirosław Surdej „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”.

Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS!

Wesprzyj i zostań Patronem Muzeum Kedywu poprzez serwis Patronite:

Lub przelewem bankowym na konto:

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal