mjr. Franciszek Przysiężniak ps. „Jan”, „Ojciec Jan”, „Marek”

ur. 22 listopada 1909 r. – zm. 30 września 1975 r.

Porucznik artylerii Wojska Polskiego II RP
Dowódca oddziału NOW-AK „Ojca Jana” (Północne Podkarpacie)
Komendant Okręgu Rzeszów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)
Komendant pomorskiego Okręgu XIII Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)

Major Franciszek Przysiężniak urodził się 22 listopada 1909 r. w Krupem koło Krasnystawu. Był synem Antoniego i Antoniny z d. Kleszowska. Ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1938 r. rozpoczął służbę w 16 Pomorskim Pułku Artylerii Lekkiej w Grudziądzu. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. 28 września 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Lubelskim. Zbiegł z konwoju i przedostał się do rodzinnej wsi, gdzie wstąpił do powstającej antyniemieckiej konspiracji. W czasie niemieckiej okupacji jak i po wojnie używał fałszywych imion i nazwisk; Jan Chmielewski, Jerzy Jan Romanowski oraz Jan Tylus.

Konspiracja antyniemiecka

W 1942 r. został oficerem organizacyjnym w Komendzie Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Krasnymstawie. Latem 1942 r. dostał się kolejny raz do niemieckiej niewoli, ale i tym razem, po tygodniu udaje mu się uciec Niemcom. Po powrocie dostał rozkaz utworzenia leśnego oddziału partyzanckiego w Lasach Janowskich przez komendę NOW. Jego oddział przyjął nazwę NOW „Ojca Jana”. Po scaleniu NOW z Armią Krajową nazwany został oddziałem NOW-AK „Ojca Jana” i uzyskał dodatkowy kryptonim „OP-44”. W styczniu 1944 r. Franciszek Przysiężniak ożenił się z łączniczką oddziału Janiną Oleszkiewicz ps. „Jaga” w Jarocinie koło Stalowej Woli. W listopadzie 1944 r. został awansowany do stopnia kapitana.

Partyzancki oddział NOW-AK „Ojca Jana”, operował na wschód od Stalowej Woli na tzw. Zasaniu (prawej stronie rzeki San), najczęściej przebywając w Lasach Janowskich na pograniczu dzisiejszego województwa Podkarpackiego i Lubelskiego. OP-44 był jednym z najlepiej wyposażonych partyzanckich oddziałów i jednym z największych w okupowanej przez Niemców Polsce. Oddział (choć bez swojego dowódcy) wziął udział w największej bitwie partyzanckiej z Niemcami na ziemiach polskich w czerwcu 1944 r. na tzw. Portowym Wzgórzu. W lipcu 1944 r. po wkroczeniu Armii Czerwonej oddział został rozwiązany.

Konspiracja antysowiecka

Po wkroczeniu Armii Czerwonej zagrożony aresztowaniem Franciszek Przysiężniak ukrywał się przed NKWD i UB. 30 marca 1945 r. w Kuryłówce UB zabiło jego 23-letnią żonę „Jagę” będąca w siódmym miesiącu ciąży. W kwietniu 1945 r. został awansowany na stopień majora i został mianowany komendantem Okręgu Rzeszów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW). W maju 1945 r. jego oddział walczył w jednej z największych bitew przeciw sowietom i rozbił kolumnę oddziałów NKWD w tzw. „Bitwie pod Kuryłówką” zabijając 57 enkawudzistów. Poszukiwany przez UB jesienią 1945 r. wyjechał na Pomorze, gdzie wkrótce został mianowany komendantem Okręgu XIII NZW. Znów zagrożony aresztowaniem, na wiosnę 1946 r. przeniósł się do Gdańska. 15 maja 1946 r. został aresztowany w Gdańsku. Początkowo przewieziony został do aresztu w Warszawie, a następnie do Rzeszowa gdzie został skazany przez wojskowy sąd na cztery lata więzienia, wyszedł po amnestii w 1947 r. We wrześniu 1947 r. osiedlił się w Jarosławiu (woj. Podkarpackie) i ożenił się drugi raz z Eugenia z Trojniaków. 3 września 1948 r. ponownie został aresztowany i 4 marca 1949 r. skazany na 15 lat więzienia, karę odbywał w więzieniu we Wronkach. Zwolniony 24 grudnia 1954 r. prawdopodobnie dlatego, że podpisał lojalkę, lecz nie podjął aktywnej współpracy. Po zwolnieniu zatrudnił się w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Jarosławiu jako kierownik sklepu. Następnie w 1960 r. pracował jako kierownik transportu i zaopatrzenia w Wydziale melioracji Powiatowej Rady Narodowej.

Franciszek Przysiężniak oficjalnie zmarł na zawał serca 30 września 1975 r. w Jarosławiu. Okoliczności jego śmierci do dziś jednak są sprzeczne i pozostają do końca niewyjaśnione. W 1992 r. na wniosek jego drugiej żony Eugenii, wydany na niego w 1949 r. wyrok sądowy został unieważniony.

Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy i Krzyżem Armii Krajowej. Spoczywa na Starym Cmentarzu w Jarosławiu.

Cześć Jego Pamięci!

MW / Fundacja KEDYW / MKDAK
Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Mirosław Surdej „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”.

Pierwsze w Polsce Muzeum Kedywu – elitarnego pionu dywersyjnego Armii Krajowej powstaje w czynie społecznym z inicjatywy Fundacji KEDYW. Nasza działalność opiera się na wolontariacie i darowiznach ludzi dobrej woli. Bez twojego wsparcia nie osiągniemy celu! WESPRZYJ NAS! 

Konto bankowe: SANBank Nadsański Bank Spółdzielczy
Nr konta: 05 9430 0006 0046 7597 2000 0001
KOD SWIFT: POLUPLPR
Lub bezpiecznie kartą płatniczą przez system płatności PayPal