płk. Franciszek Przysiężniak ps. „Jan”, „Ojciec Jan”, „Marek”

22 listopada 1909 – 30 września 1975

Porucznik artylerii Wojska Polskiego II RP
Oficer Organizacyjny Komendy Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Krasnystawie (woj. lubelskie)
Dowódca oddziału NOW-AK „Ojca Jana” (Okręg Rzeszowski)
Komendant Okręgu Rzeszów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)
Komendant pomorskiego Okręgu XIII Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)

Pułkownik Franciszek Przysiężniak urodził się 22 listopada 1909 r. w Krupem koło Krasnystawu (woj. lubelskie). Był synem Antoniego i Antoniny z d. Kleszowska. Ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim na Kresach Wschodnich. W 1938 r. rozpoczął służbę w 16 Pomorskim Pułku Artylerii Lekkiej w Grudziądzu (woj. kujawsko-pomorskie). W 1939 roku walczył w kampanii wrześniowej. 28 września 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Lubelskim. Zbiegł z konwoju i przedostał się do rodzinnej wsi, gdzie wstąpił do powstającej antyniemieckiej konspiracji. W czasie niemieckiej okupacji jak i po wojnie używał fałszywych imion i nazwisk; Jan Chmielewski, Jerzy Jan Romanowski oraz Jan Tylus.

Płk. Franciszek Przysiężniak był dwukrotnie żonaty. W styczniu 1944 roku ożenił się z łączniczką oddziału Janiną Oleszkiewicz ps. „Jaga” w Jarocinie (woj. podkarpackie), którą w marcu 1945 zabili funkcjonariusze UB. Po wojnie ożenił się drugi raz z Eugenią Trojniak.

Konspiracja antyniemiecka

W 1942 roku został oficerem organizacyjnym w Komendzie Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Krasnymstawie (woj. lubelskie). Latem 1942 roku dostał się kolejny raz do niemieckiej niewoli, ale i tym razem, po tygodniu udało mu się uciec Niemcom. Po powrocie dostał rozkaz utworzenia leśnego oddziału partyzanckiego w Okręgu Rzeszowskim przez komendę NOW. Jego oddział przyjął nazwę NOW „Ojca Jana”. Poźniej po częściowym scaleniu NOW z Armią Krajową na Rzeszowszczyźnie urzywał w nazwie skrót NOW-AK „Ojca Jana”. Oddział w strukturach AK uzyskał kryptonim „OP-44”.

Partyzancki oddział NOW-AK „Ojca Jana”, głownie bazował i działał w okolicach na wschód od Stalowej Woli na tzw. Zasaniu (prawym brzegu rzeki San), najczęściej przebywając w Lasach Janowskich na pograniczu dzisiejszego województwa Podkarpackiego i Lubelskiego. OP-44 był jednym z najlepiej wyposażonych partyzanckich oddziałów i jednym z największych w okupowanej przez Niemców Polsce. Oddział (choć bez swojego dowódcy) wziął udział w największej bitwie partyzanckiej z Niemcami na ziemiach polskich w czerwcu 1944 r. na tzw. Portowym Wzgórzu. W lipcu 1944 roku po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej dzialalność oddziału została zawieszona.

Konspiracja antysowiecka

Gdy pojawiły się pierwsze oddziały sowieckiej Armii Czerwonej, Franciszek Przysiężniak bedąc zagrożony aresztowaniem ukrywał się przed NKWD i UB. 30 marca 1945 roku w Kuryłówce UB zabiło jego 23-letnią żonę „Jagę” będąca w siódmym miesiącu ciąży. W kwietniu 1945 roku dowództwo NOW awansowało Go na stopień majora i po przemianowaniu NOW w Narodowe Zjednoczenie Wojskowe został mianowany komendantem NZW Okręgu Rzeszów. W maju 1945 roku objął dowództwo nad oddziałami walczącymi w największej bitwie z Sowietami w tzw. „Bitwie pod Kuryłówką” gdzie oddziały NZW zabiły 57 enkawudzistów.

Aresztowania i więzienie

Poszukiwany nieustannie przez UB jesienią 1945 roku wyjechał na Pomorze, gdzie wkrótce został mianowany komendantem Okręgu XIII NZW. Ciągle będąc zagrożony aresztowaniem na wiosnę 1946 roku przeniósł się do Gdańska. 15 maja 1946 roku aresztowany został w Gdańsku. Początkowo przewieziony został do aresztu w Warszawie, a następnie do Rzeszowa gdzie wkrótce skazany został przez wojskowy sąd na cztery lata więzienia. W 1947 roku po ogłoszeniu amnestii po kilku miesiącach wyszedł na wolność. We wrześniu 1947 roku powrócił na Podkarpacie i osiedlił się w Jarosławiu gdzie wkrótce ożenił się drugi raz z Eugenią z Trojniaków.

3 września 1948 roku Franciszek Przysiężniak ponownie został aresztowany i 4 marca 1949 roku skazany został na 15 lat więzienia. Karę odbywał w więzieniu we Wronkach. Zwolniony został po pięciu latach 24 grudnia 1954 roku, prawdopodobnie dlatego, że podpisał lojalkę, lecz nie podjął aktywnej współpracy z komunistami. Po zwolnieniu zatrudnił się w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Jarosławiu gdzie pracował jako kierownik sklepu. Od 1960 roku pracował jako kierownik transportu i zaopatrzenia w wydziale melioracji Powiatowej Rady Narodowej.

Franciszek Przysiężniak oficjalnie zmarł na zawał serca 30 września 1975 roku w Jarosławiu. Okoliczności jego śmierci do dziś jednak są sprzeczne i pozostają do końca niewyjaśnione. W 1992 roku na wniosek jego drugiej żony Eugenii, został unieważniony wyrok sądowy wydany na niego w 1949 roku. Pośmiertnie został awansowany na stopień pułkownika Polskich Sił Zbrojnych. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy i Krzyżem Armii Krajowej. Spoczywa na Starym Cmentarzu w Jarosławiu na Podkarpaciu.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Mirosław Surdej „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”.

© COPYRIGHT 2016-2023. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody KEDYW zabronione!