płk. Franciszek Przysiężniak ps. „Jan”, „Ojciec Jan”, „Marek”

22 listopada 1909 – 30 września 1975

Porucznik artylerii Wojska Polskiego II RP
Oficer Organizacyjny Komendy Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Krasnystawie (woj. lubelskie)
Dowódca oddziału NOW-AK „Ojca Jana” (Okręg Rzeszowski)
Komendant Okręgu Rzeszów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)
Komendant pomorskiego Okręgu XIII Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)

Pułkownik Franciszek Przysiężniak urodził się 22 listopada 1909 roku w Krupem koło Krasnystawu (woj. lubelskie). Był synem Antoniego i Antoniny z d. Kleszowska. Ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim na Kresach Wschodnich. W 1938 roku rozpoczął służbę w 16 Pomorskim Pułku Artylerii Lekkiej w Grudziądzu (woj. kujawsko-pomorskie). W 1939 roku walczył w kampanii wrześniowej. 28 września 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Lubelskim, z której zbiegł z konwoju i przedostał się do rodzinnej wsi, gdzie wkrótce wstąpił do powstającej antyniemieckiej konspiracji. W czasie niemieckiej okupacji jak i po wojnie używał fałszywych imion i nazwisk: Jan Chmielewski, Jerzy Jan Romanowski oraz Jan Tylus.

Konspiracja antyniemiecka

W 1942 roku został oficerem organizacyjnym w Komendzie Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) w Krasnymstawie (woj. lubelskie). Latem 1942 roku dostał się kolejny raz do niemieckiej niewoli, ale i tym razem, po tygodniu udało mu się uciec Niemcom. Po powrocie dostał z komendy NOW rozkaz utworzenia leśnego oddziału partyzanckiego w Okręgu Rzeszowskim. Jego oddział przyjął nazwę NOW „Ojca Jana”. Później po częściowym scaleniu NOW z Armią Krajową na Rzeszowszczyźnie oddział używał w nazwie skrót NOW-AK „Ojca Jana”. Oddział w strukturach Armii Krajowej otrzymał kryptonim „OP-44”.

Leśny oddział partyzancki NOW-AK „Ojca Jana”, głównie bazował i działał w okolicach na wschód od Stalowej Woli (woj. podkarpackie) na tzw. Zasaniu (prawym brzegu rzeki San), najczęściej bazując w tamtym czasie we wioskach położonych na południe od Lasów Janowskich na pograniczu dzisiejszego województwa Podkarpackiego i Lubelskiego. OP-44 był jednym z najlepiej wyposażonych partyzanckich oddziałów i jednym z największych w okupowanej przez Niemców Polsce. W czerwcu 1944 roku oddział (choć bez swojego dowódcy) wziął udział w największej bitwie partyzanckiej z Niemcami na ziemiach polskich na tzw. Porytowym Wzgórzu. W lipcu 1944 roku po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej oddział został zawieszony.

Konspiracja antysowiecka

Gdy pojawiły się pierwsze oddziały sowieckiej Armii Czerwonej na rzeszowszczyźnie, Franciszek Przysiężniak bedąc zagrożony aresztowaniem ukrywał się przed NKWD i UB. 30 marca 1945 roku w Kuryłówce UB zabiło jego 23-letnią żonę Janinę będąca wówczas w siódmym miesiącu ciąży z ich dzieckiem.

W kwietniu 1945 roku dowództwo NOW awansowało Go na stopień majora i po przemianowaniu NOW w Narodowe Zjednoczenie Wojskowe został mianowany komendantem NZW Okręgu Rzeszów. W maju 1945 roku objął dowództwo nad oddziałami walczącymi w największej bitwie z Sowietami w tzw. „Bitwie pod Kuryłówką”, w której oddziały NZW zdołały zabić 57 sowieckich enkawudzistów.

Aresztowania i komunistyczne więzienie

Nieustannie poszukiwany przez UB jesienią 1945 roku zdecydował wyjechać na Pomorze. Tam kontynuował walkę w antykomunistycznym podziemiu i wkrótce został mianowany komendantem Okręgu XIII NZW. Będąc ciągle poszukiwanym przez komunistów na wiosnę 1946 roku przeniósł się do Gdańska gdzie 15 maja 1946 roku został aresztowany. Początkowo przewieziony został do aresztu w Warszawie, a następnie do Rzeszowa gdzie wkrótce skazany został przez komunistyczny sąd wojskowy na cztery lata więzienia. Po kilku miesiącach po ogłoszeniu amnestii w 1947 rok wyszedł na wolność. We wrześniu 1947 roku powrócił na rzeszowszczyznę (obecnie woj. podkarpackie) i osiedlił się w Jarosławiu gdzie wkrótce ożenił się drugi raz z Eugenią z Trojniaków.

3 września 1948 roku Franciszek Przysiężniak ponownie został aresztowany i 4 marca 1949 roku skazany został na 15 lat więzienia. Karę odbywał w więzieniu we Wronkach. Zwolniony został po pięciu latach 24 grudnia 1954 roku, prawdopodobnie dlatego, że podpisał lojalkę, lecz jak wynika z dokumentów nie podjął aktywnej współpracy z komunistami. Po zwolnieniu zatrudnił się w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Jarosławiu gdzie pracował jako kierownik sklepu. Od 1960 roku pracował jako kierownik transportu i zaopatrzenia w wydziale melioracji Powiatowej Rady Narodowej.

Niewyjaśniona śmierć

Franciszek Przysiężniak według komunistów oficjalnie zmarł na zawał serca 30 września 1975 roku w Jarosławiu. Okoliczności jego śmierci do dziś jednak są sprzeczne i pozostają do końca niewyjaśnione. Pośmiertnie został awansowany na stopień pułkownika Polskich Sił Zbrojnych. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy i Krzyżem Armii Krajowej. Spoczywa na Starym Cmentarzu w Jarosławiu (woj. podkarpackie).

Płk. Franciszek Przysiężniak był dwukrotnie żonaty. W styczniu 1944 roku ożenił się ze wspomnianą łączniczką jego oddziału Janiną Oleszkiewicz ps. „Jaga” w Jarocinie (woj. podkarpackie), którą w marcu 1945 zabili funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa (UB). Po wojnie ożenił się drugi raz z Eugenią Trojniak. W 1992 roku na wniosek jego drugiej żony Eugenii, unieważniony został wyrok sądowy wydany na niego w 1949 roku.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Mirosław Surdej „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”.

© COPYRIGHT 2016-2024. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!