mjr. Marcin Kośiński vel Kusiński ps. „Józef Kusiński”, „Kruk”, „Stary”, „Marek”

28 września 1895 – ?.?. 1953

Żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) ps. „Józef Kusiński”
Żołnierz Wojska Polskiego II RP
Żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW Rozwadów, Okręg Rzeszów)
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ Rozwadów, Obwód Nisko)
Komendant Placówki „Wilcze Łyko”, „152” Armii Krajowej w Rozwadowie (AK Obwód Nisko-Stalowa Wola)
Oficer Wyszkolenia Inspektorat AK w Mielcu (Podokręg Rzeszów)
Komendant Powiatowy Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW pow. Tarnobrzeg)

Marcin Kosiński urodził się 28 września 1895 roku w Charzewicach pod zaborem austro-węgierskim (obecnie dzielnica Stalowej Woli, woj. podkarpackie). Był synem Ludwika Kosińskiego i Anieli z d. Moskal. Ochrzczony został w klasztorze braci mniejszych kapucynów w sąsiednim Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli) i tam też ukończył szkołę podstawową, po której przeprowadził się z rodziną do Mielca (woj. podkarpackie). W latach 1909-1914 był uczniem Gimnazjum państwowego w Mielcu (woj. podkarpackie) gdzie ukończył 6 klas. Podczas nauki w gimnazjum 6 sierpnia 1914 r. wstąpił w Mielcu do organizacji niepodległościowo-wojskowej „Związek Przebojem” i przyjął pseudonim „Oszczep”. Organizacja ta była częścią II. Polskich Drużyn Strzeleckich w Krakowie i powołana została przez Organizację Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”.

Służba w wojsku austriackim

18 sierpnia 1914 r. Marcin Kosiński wstąpił na ochotnika do armii austryjackiej i przydzielony został do VI Baonu L.P. 40 pułku piechoty. W listopadzie tego roku z powodu zachorowania na czerwonkę został odesłany do Szpitala w Krakowie. Po wyjściu ze szpitala wrócił do nauki i rozpoczął 7 klasę gimnazjum w Mielcu, ale już 16 listopada 1915 roku został wcielony z powrotem do 40 p.p. armii austriackiej, z którą 28 lipca 1916 roku w stopniu kaprala trafił do niewoli rosyjskiej. W czasie niewoli pracował jako jeniec w Szumsku na Wołyniu (Kresy Wschodnie).

Służba w I Krpusie Polskim w Rosji

30 października 1917 r. Marcin Kosiński wstąpił do nowo sformowanego I Korpusu Polskiego w Rosji, w którym został porucznikiem 39 pułku piechoty Strzelców Lwowskich. Tam wkrótce objął funkcję sierżanta szefa Etapu, po czym dnia 15 listopada 1917 r. mianowany został plutonowym przez Komendę Etapu. 20 marca 1918 r. do 3 kwietnia 1918 r. został internowany przez Niemców w Homlu. Po zwolnieniu wyjechał do szkoły junkierskiej I Korpusu w Bobrujsku (obecnie Białoruś) gdzie wkrótce awansował na stopień plutonowego podchorążego. Dnia 5 lipca 1918 r. mianowany został podchorążym.

Służba w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW)

Po rozbrojeniu i rozformowaniu I Korpusu Polskiego przez Niemców Marcin Kosiński powrócił 30 lipca 1918 r. na Wołyń, gdzie rozpoczął służbę w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Krzemieńcu i później w Radziewiłowicach. W tajnej POW przyjał pseudonim „Józef Kusiński”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 7 stycznia 1919 r. rozpoczął Szkołę Karabinów maszynowych w Lublinie, gdzie do zlikwidowania szkoły pełnił funkcję oficera kompanijnego.

Służba w Wojsku Polskim II RP

Po zlikwidowaniu Szkoły Karabinów przydzielony został 30 kwietnia 1919 r. jako oficer kompanii do Baonu zapasowego 23 pułku piechoty WP, gdzie wkrótce ukończył trzymiesięczny kurs gimnastyczno-sportowy przy Departamencie Nauk Szkolnych Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W M.S. Wojsk zakwalifikowany został jako wojskowy instruktor gimnastyli i sportów.

Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej wysłany został na front wschodni, gdzie do 15 kwietnia 1920 r. dowodził plutonem 7-mej kompanii 23 p.p. Po wojnie 12 czerwca 1921 r. pełnił obowiązki oficera prowiantowego w 3 pułku artylerii polowej i następnie 15 grudnia 1921 r. rozpoczął intendenturę w 2-ej Armii.

W czasie służby w WP 15 lutego 1922 r. wysłany został do Centralnej Szkoły Podchorążych Piechoty Nr. 2 w Grudziądzu (woj. kujawsko-pomorskie) i następnie 17 lipca 1922 r. do Szkoły Podoficerów Gospodarczych przy Intendenturze Dowództwa Okręgu Korpusu nr. III (D.O.K. III) gdzie został instruktorem piechoty i zastępcą komendanta szkoły.

W latach 1923-1929 awansowa w stopniach wojskowych i kontynuował naukę zaliczając kolejny kursy oficerskie w WP. 10 czerwca 1929 r. wysłany został na Podkarpacie gdzie w Przeworsku mianowany został Powiatowym Komendantem P.W. (przysposobienia wojskowego).

Dnia 19 marca 1937 r. awansowany został na stopień kapitana Wojska Polskiego w korpusie oficerów piechoty przez Prezydenta Mościckiego i Ministra Spraw Wojskowych w Warszawie.

Do niemieckiej agresji na Polskę w 1939 roku Marcin Kosiński pracował zawodowo jako żołnierz WP pełniąc funkcję komendanta powiatowego Przysposobienia Wojskowego, początkowo we wspomnianym Przeworsku i później w Jarosławiu w województwie lwowskim (obecnie woj. podkarpackie) i do wybuchu II wojny światowej w Ostrołęce (woj. mazowieckie).

W 1934 roku ożenił się z Marią Matyldą z d. Nowakowską w kościele Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, z którą miał później córkę.

Konspiracja antyniemiecka

Po niemieckiej agresji na Polskę w 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej skąd udało mu się zbiec. Po wydostaniu się z rąk Sowietów powrócił do Charzewic i powrócił do używania nazwiska Kusiński jak to czynił w czasach POW.

Po powrocie do Charzewic od razu nawiązał kontakty z narodową konspiracją i wstąpił do działającej już w Rozwadowie grupy Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). W tym samym czasie zaczął też współpracować z rozwadowską grupą konspiracyjną o kryptonimie „Wilcze Łyko”.

W 1941 r. rozwadowska konspiracja z „Wilczego Łyka” nawiązała kontakty ze Związkiem Walki Zbrojnej i wkrótce podporządkowała się ZWZ Obwód Nisko krypt. „San”. Po tym połączeniu z ZWZ Marcin Kusiński ps. „Kruk” został żołnierzem ZWZ i objął funkcję pierwszego komendanta placówki „Wilcze Łyko”.

W 1942 r. po przemianowaniu ZWZ na Armię Krajową, rozwadowska placówką „Wilcze Łyko“ stała się liniową placówką AK Obwodu Nisko-Stalowa Wola i otrzymała dodatkowy kryptonim „152”. Placówkę AK „Wilcze Łyko”, „152” w Rozwadowie Marcin Kusiński dowodził do 1943 r. po czym przeniesiony został do Inspektoratu AK w Mielcu gdzie objął stanowisko oficera wyszkolenia.

W 1944 r. Kusiński trafił do niemieckiej niewoli lecz w krótce udało mu się z niej wydostać.

Konspiracja antykomunistyczna

W 1945 r. Marcin Kosiński vel Kusiński powrócił w szeregi NOW aby podjąć walkę przeciwko komunistycznej władzy którą instalowała sowiecka Rosja za pomocą polskich i żydowskich komunistów. Na to nie godził się Marcin Kosiński. Wkrótce po jego powrocie NOW przekształcona została w Narodowe Zjednoczenie Wojskowe (NZW), a Marcin Kosiński awansował na stopień majora i mianowany został komendantem powiatowym NZW na powiat Tarnobrzeski. Marcin Kosiński dowodził w NZW z przerwami do 1946 roku.

Służba w LWP

Jak wielu żołnierzy konspiracji chcących uniknąć represji Marcin Kosiński aby uniknąć represji komunistów ujawnił się 28 sierpnia 1945 r. Komisji Weryfikacyjnej Oficerów Ludowego Wojsko Polskiego i został wcielony do ludowego Wojska (LWP).

Wyrok komunistów

Mimo że Marcin Kosiński postanowił ujawnić się LWP jako były oficer WP, nie ujawnił jednak swojej działalność konspiracyjnej. Urząd Bezpieczeństwa (UB) wkrótce jednak dotarł do informacji o Kosińskim. Za nieujawnienie konspiracyjnej działalności postawiony został przed sąd wojskowy.

30 marca 1950 r. Oficerski Sąd Honorowy dla Oficerów Starszych w Krakowie wydał wyrok zdegradowania Marcina Kosińskiego do stopnia szeregowca i wykluczenia Go na zawsze z Korpusu Oficerskiego za zatajenie swojej działalności konspiracyjnej. Ukarany został także za „wrogie nastawienie do nowych władz ludowych”.

Tajemnicza śmierć

Marcin Kosiński po zdegradowaniu i wyrzuceniu z ludowego wojska nie mógł znaleźć żadnej pracy, pozbawiony został środków do życia, co spowodowało, że przeżył z rodziną koszmar. Do tego pozostał nieustannie inwigilowany przez komunistyczne służby. W 1953 roku w tajemniczych okolicznościach uległ wypadkowi i zginął, miał wówczas 58 lat. Sprawa jego śmierci do dziś nie została wyjaśniona.

Rehabilitacja

Po upadku komunizmu rodzina Marcina Kusińskiego w 1990 roku wystąpiła z wnioskiem o rehabilitację do Ministra Obrony Narodowej. Dnia 26 października 1990 roku rozkazem personalnym nr 174 Ministra Obrony Narodowej uchylony został haniebny wyrok komunistycznego sądu i przywrócony został jego stopień oficerski majora Wojska Polskiego.

Odznaczenia

Marcin Kosiński za służbe wojskową odznaczony był licznymi medalami. Posiadał  m.in. Medal Niepodległości, Medal Pamiątkowy za wojnę 1918-1919, Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Brązowy Medal za Długoletnią Służbę, Łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928, Medal Interallice (Medal Zwycięstwa).

13 czerwca 1935 r. otrzymał odznakę pamiątkowa 23 pułku piechoty WP im. płk. Leopolda Lisa-Kuli. W 1939 r. uczestniczył w odgruzowywaniu i rozminowywaniu Warszawy, za co został odznaczony „Odznaką Grunwaldzką”, Medalem za Warszawę 1939-1945 oraz drugim Srebrnym Krzyżem Zasługi za Długoletnią Służbę.

Upamiętniony w Charzewicach

W 2004 roku na wniosek radnej miasta Marii Rehorowskiej, jedna z ulic na osiedlu Charzewice w Stalowej Woli w pobliżu domu rodzinnego majora Marcina Kosińskiego nazwana została ulicą Marcina Kusińskiego „Kruka” zachowując pisownię nazwiska przy której pozostała rodzina Marcina po wojnie.

Cześć Jego Pamięci!

MW / MKDAK

Bibliografia: Archiwum Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej (w organizacji), Maria Rehorowska „Rozwadów nad Sanem i Charzewice w konspiracji antyniemieckiej i antysowieckiej”, zdjęcie dzięku uprzejmości Kazimierza Karnata, Mirosław Surdej „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”, Archiwum wojskowe WBH.

© 2016-2025 MKDAK. Wszelkie Prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów, zdjęć lub filmów bez zgody zabronione!